نحوه شکایت از چک برگشتی و مهلت آن

بیشتر ما با مشکلات چک برگشتی در محیط پیرامونمان برخورد داشته ایم .حتما شما هم اشخاصی را در نوبت باجه بانکها مشاهده کرده اید که با در اختیار داشتن برگه چکی به این امید که پاس گردد ایستاده اند، اما متوجه می گردند در حساب صادرکننده چک، هیچ مبلغی نمیباشد و حالا آنان مانده اند و یک چک برگشتی. افزایش تعداد چک های برگشتی و بعضی نواقص در قانون چک سبب گردیده بسیاری از افرادی که چک برگشتی و بلامحل در دست دارند از وصل مبلغ آن ناامید باشند. این موضوع به خصوص در چک های با مبلغ کم بیشتر به چشم می آید.

افرادی که در باجه بانک ها برای وصول چک انتظار میکشند زمانی که به آنها میگویند صاحب چک حسابش خالی میباشد فکر می کنند دیگر هیچ راهی برای گرفتن پولشان وجود ندارد. قوانینی که در خصوص چک قرار داده اند چندین بار اصلاح گردیده، اصلاحات جدیدتر هم در راه میباشد. گرچه هنوز مشکلات زیادی در این خصوص وجود دارد اما چنانچه مراحل پیگیری را به درست انجام دهید و از قوانین موجود اطلاع داشته باشید، می توانید به پولتان برسید.

چه زمانی چک برگشتی می خورد؟

مواردی زیادی وجود دارد که سبب برگشت خوردن چک شما می گردد زمانی چکی برگشت می خورد که یکی از ۴ شرط زیر برقرار باشد:

1. حساب شما موجودی کافی نداشته باشد.
2. در نوشتن چک اشتباهی وجود داشته باشد. مثلا عدم تطابق امضا و خط خوردگی چک
3. اگر چک از حساب مسدود صادر شده باشد.
4. در صورتی که صادرکننده چک نسبت به درخواست صدور گواهی عدم پرداخت وجه مبادرت نماید. مثلا چک او سرقت یا مفقود شده باشد.

در زیر ۵ مرحله اصلی شکایت از چک برگشتی را شرح میدهیم:

۱-شروع اقدام با برگشت زدن چک

چنانچه دارنده‌ی چک (منظور از دارنده‌ی چک فردی که برای نخستین بار چک را نزد بانک میبرد) متوجه گردد که در حساب صادرکننده به مقدار مورد نیاز پول وجود ندارد، ابتدا باید چک را برگشت زده و بعد گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت کند.

سریعتر اقدام کنید

اولین نکته ای که میبایست در نظر داشته باشید این میباشد که زمان را از دست ندهید. حقوقی شدن چک را زیاد شنیده اید اما ممکن است خیلی ها هنوز اطلاع نداشته باشند اصلی ترین دلیلی که سبب می گردد یک چک حقوقی گردد تعلل خودشان میباشد. شما چنانچه چکی در اختیار دارید که بلامحل است تنها دو ماه فرصت دارید تا در خصوص برگشت زدن آن اقدام نمایید.

بسیاری از افراد فکر می کنند این فرصت 6 ماه میباشد در قانون موجود هم روی 6 ماه زمان تاکید گردیده اما در عمل بیشتر از دو ماه نباید صبر کرد زیرا چک هنگامی برگشت خورده محسوب میگردد که مراحل مربوط به آن به طور کامل توسط بانک طی گردیده باشد.افزایش میزان چک های برگشتی سبب گردیده بانک ها با تراکم رو به رو شوند و در فرصت تعیین شده نتوانند این اقدامات را ایفا کنند.

برگشت زدن چک به معنی شکایت نیست

اشتباه دیگری که بیشتر در این خصوص مرتکب می گردند این میباشد که فکر می کنند همین که چک را برگشت بزنند به معنی اتمام فرآیند شکایت میباشد. برای رسیدن به پولتان تنها برگشت زدن چک کافی نمیباشد. شما پس از برگشت زدن فقط شش ماه زمان دارید که به مراجع قضایی شکایت نمایند. چنانچه در این مدت شکایتتان را ثبت نکنید نمی توانید به گرفتن پولتان امیدوار باشید.

۲- مراجعه به اداره ثبت اسناد

جهت وصول شدن وجه چک قانون گذار دو راه -رجوع به محاکم قضایی و رجوع به اداره ثبت- را مقابل دارنده چک قرار داده است؛ هرچند همه مردم جهت وصول شدن چک به دادسرا یا دادگاه حقوقی مراجعه می نمایند، دایره اجرای ثبت اداره ثبت اسناد هم از جمله مراجع قانونی میباشد که امکان وصول چک از طریق آن وجود دارد.

اولین قدم برای اقدام از راه اجرای ثبت، تشخیص دایره اجرایی مورد نظر جهت اقدام است. به موجب ماده ۲۴۵ آیین نامه اجرای مفاد اسناد لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی «درخواست اجرای چک از ثبت محلی که بانک طرف حساب صادر کننده چک در آن محل واقع است، به عمل  می آید…» مثلا اقدام از طریق اجرای ثبت در شهر تهران برای چک های صادره عهده بانک های تهران به عمل خواهد آمد.

۳- ارائه مدارک لازم

شخصی که چکی دارد و آن را نزد بانک برده و بانک برای آن گواهی عدم پرداخت صادر کرده است، قادر است لاشه چک و گواهی عدم پرداخت آن را به همراه فتوکپی برابر اصل چک را آماده نماید و به حوزه اجرای ثبت برود تا علیه بدهکار چک، اجراییه صادر گردد که البته این مرحله حدود ۴۸ ساعت تا صدور اجراییه زمان می برد.

 ۴- هزینه صدور اجراییه برای وصل چک ‌

در آغاز شخصی که جهت پیگیری چک خویش به اداره ثبت رجوع میکند ملزم به پرداخت هزینه‌ای نمیباشد و به محض آنکه برای چک اجراییه صادر میگردد، اداره ثبت، اجراییه را به بدهکار ابلاغ مینماید و بدهکار وظیفه دارد تا ده روز بر اساس این ابلاغیه، مبلغ درج شده در چک را پرداخت و یا تعیین تکلیف نماید. چنانچه در این مدت، آن را پرداخت یا تعیین تکلیف نکند، عملیات اجرایی برای شناسایی اموال بدهکار، اعم از ملک و خودرو و وجه نقد در حساب‌های بانکی، از محل اموال شناسایی شده، وصول می‌شود، اما چنانچه در ۱۰ روزی که مهلت داده می‌شود، تعیین تکلیف و چک را پرداخت کند یا در خارج از اداره توافق کند، هیچ وجهی از طرفین دریافت نمی گردد اما اگر بدهکار در فرجه قانونی تعیین تکلیف نکرد، نسبت به رقم صدور اجراییه، نیم عشر (۵ درصد) کسر و به حساب خزانه وصول می‌شود.

میبایست ذکر کرد، در محاکم قضایی به این صورت میباشد که نخست باید هزینه دادرسی واریز و بعد از آن رسیدگی گردد و پس از آن، قاضی حکم صادر کرد در دایره اجرای احکام، به مرحله اجرا می‌رود و این در حالی میباشد که برای اداره ثبت، مراجعه‌کننده برای پیگیری چک در ابتدای ورود به اداره، هیچ‌وجهی پرداخت نمی‌کند و بر این اساس روال آن با محاکم تفاوت دارد.

۵- صدور اجراییه در کوتاه‌ترین زمان مراجعه

در اداره ثبت از همان آغاز هیچ دادگاه یا رسیدگی اولیه نداشته و صدور اجرایی در همان ابتدا صورت می‌گیرد و یکی از مزایای مراجعه به اداره ثبت برای وصول مطالبات، همین مسأله میباشد که اداره ثبت مرحله رسیدگی مقدماتی ندارد و از همان ابتدا که متقاضی درخواست خود را مطرح کرد، اجرا می شود برای اینکه چک به عنوان سند رسمی برای اداره ثبت لازم‌الاجراست.

البته چنانچه نیاز به ممنوع‌الخروجی باشد، به محض اینکه بستانکار درخواست ‌کند، بدهکار ممنوع‌الخروج می شود.

نکاتی که برای ثبت شکایت از چک برگشتی باید به آن توجه کنید

جهت آنکه شکایت شما سریعتر به نتیجه برسد، رعایت چند نکته الزامی میباشد. از پشت و روی اصل چک، گواهینامه بانک مبنی بر علت پرداخت نشدن چک، دو نسخه کپی تهیه کنید و کپی های تهیه شده را در مرجع قضایی حل برابر با اصل نمایید. شکایت را در فرم های چاپی مخصوص تکمیل و امضا کنید و نهایتا اصل چک برگشتی و شناسنامه یا کارت شناسایی را همراه با مدارک به مرجع قضایی تحویل دهید.

مزایای پیگیری چک برگشتی در اجرای ثبت

به عنوان اصلی ترین و اولین مزیت می توان بیان کرد که عملیات اجرایی در اداره ثبت معمولا با سرعت بیشتری، انجام میگردد و در عوض اقدام های قضایی معمولا تابع تشریفات خاص دادرسی میباشد، در حالی که اقدام از طریق ثبت، تابع این تشریفات نبوده و سرعت بیشتری دارد.

همچنین، اقدام از راه اجرای ثبت، مقید به زمان خاصی نمیباشد و دارنده، همیشه این فرصت را دارد تا با مراجعه به اداره اجرا، تقاضای صدور اجراییه نماید؛ اما چنانچه دارنده بخواهد از راه کیفری علیه صادرکننده شکایت نماید میبایست در شش ماه از تاریخ صدور چک مبادرت به گرفتن گواهی عدم پرداخت کرده و ظرف شش ماه از تاریخ گرفتن گواهی عدم پرداخت نیز مبادرت به طرح شکایت کند، والا حق شکایت کیفری او از بین خواهد رفت.

میبایست بیان کرد که عدم رعایت بعضی قواعد درج شده در قانون تجارت، از سوی دارنده سبب میگردد در هنگام طرح دعوای حقوقی، هزینه‌های بیشتری به وی تحمیل گردد.گرفتن خسارت احتمالی در هنگام درخواست توقیف اموال، نمونه‌ای از این هزینه‌ها میباشد.

جهت رجوع به اداره ثبت و درخواست صدور اجراییه نیاز به ابطال تمبر نمیباشد، در حالی که جهت پیگیری‌ قضایی به خصوص پیگیری حقوقی، دارنده میبایست هزینه تمبر را پرداخت کند، وگرنه دادخواست او به جریان نمی افتد. بیان این نکته ضروری میباشد که اگر دارنده چک بعد از صدور اجراییه در اجرای ثبت بخواهد لاشه چک را مسترد کند، میبایست هزینه‌‌های اجرایی را بپردازد.

یکی دیگر از مزایای پیگیری چک در اجرای ثبت را می توان کاهش تراکم پرونده‌ها عنوان کرد و به طور کلی مراجعه به مراجع غیر‌قضایی از جمله اداره ثبت، موجب کاهش تراکم پرونده‌ها در دادگستری شده و باعث می‌شود اوقات دادگستری صرف امور مهم و پیچیده‌ حقوقی شود.

معایب پیگیری چک برگشتی در اجرای ثبت

یکی از معایب اقدام اجرایی از راه اداره ثبت را می توان اینگونه بیان کرد که این اجراییه تنها علیه صادر‌کننده صورت می‌پذیرد و دارنده قادر نیست بازداشت اموال سایر مسئولان چک را از اداره ثبت تقاضا نماید. در حالی که دارنده قادر است با مراجعه به محاکم دادگستری، علیه همه مسئولان چک اعم از صادر کننده، ظهرنویسان و ضامنان چک اقدام کند.

همچنین اقدام از راه اداره اجرا فاقد جنبه کیفری میباشد و اقدام غیرقضایی به حساب می آید. در حالی که اقدام قضایی می‌تواند واجد جنبه‌ی کیفری باشد و در نهایت سبب تعیین مجازات برای صادرکننده گردد. واضح میباشد که ترس از تحمل کیفر، سبب میگردد تا بدهکار سریع‌تر نسبت به پرداخت دین خود اقدام نماید.

از دیگر معایب پیگیری در اجرای ثبت را می توان عدم اعمال ماده ۲ محکومیت‌های مالی عنوان کرد و گفت: در صورت اقدام از طریق اجرای ثبت و عدم شناسایی مال از بدهکار، دارنده چک نمی‌تواند تقاضای اعمال ماده ۲ نحوه اجرای محکومیت‌های مالی یا بازداشت بدهکار را کند. در حالی که در رسیدگی‌های قضایی چنانچه از بدهکار اموالی شناسایی نشود، دارنده چک می‌تواند با درخواست اعمال ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، حبس محکوم‌علیه را تا زمان پرداخت بدهی تقاضا کند.

هر چند اجرای قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی در حال حاضر با محدودیت‌هایی مواجه گردیده است، اما در مواردی که بدهکار با وجود تمکن مالی از ادای دین خویش استنکاف می‌ورزد، توسل به قانون یاد شده می‌تواند برای دارنده چک راهگشا باشد.

به علاوه چنانچه امضای درج شده در چک با نمونه امضای بانکی صادر‌کننده مغایرت داشته باشد، امکان اقدام از راه اجرای ثبت وجود نخواهد داشت. چنانچه عدم مغایرت امضای صادر کننده می‌تواند یکی از علل مسئولیت وی در رسیدگی های حقوقی و کیفری باشد.

مجازات کیفری صدور چک برگشتی چیست؟

مجازات چک برگشتی در ماده ۷ قانون از یک روز تا دوسال حبس عنوان شده است. البته با توجه به قوانین دادگاهها می بایست حبس کمتر از ۹۱ روز را تبدیل به جزای نقدی کنند. به موجب ماده‌ی ۷ قانون صدور چک، صادرکننده‌ی چک برگشتی به شرح ذیل محکوم خواهد شد:

•  
• الف ـ چنان‌چه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون (۱۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال باشد، به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.
• ب ـ چنان‌چه مبلغ مندرج در متن چک ده میلیون (۱۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (۵۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال باشد، از شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
• ج ـ چنان‌چه مبلغ مندرج در متن چک بیش از پنجاه میلیون (۵۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال باشد، به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی‌که صادرکننده‌ی چک اقدام به صدور چندین چک بلامحل (برگشتی) نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.

چه زمانی چک برگشتی حقوقی است؟

تا به اینجا به بررسی چک‌های کیفری پرداختیم اما باید توجه داشت در صورتی‌که صادرکننده‌ی چک برگشتی را نتوان به صورت کیفری تعقیب کرد، به‌معنای از اعتبار ساقط شدن و بی‌ارزش شدن چک نیست. این‌گونه چک‌ها را می‌توان به صورت حقوقی طرح دعوی کرد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

در تمام شرایط می‌توان چک را در قالب دعوای حقوقی مطرح کرد. اما در موارد زیر به‌دلیل عدم امکان تعقیب کیفری الزاماً می‌بایست دعوا به‌شکل حقوقی مطرح گردد:

• الف ـ در صورتی‌که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده باشد.
• ب ـ هرگاه در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
• پ ـ چنان‌چه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
• ت ـ هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
• ث ـ در صورتیکه ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.
• ج ـ هرگاه دارنده‌ی چک تا شش ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند و یا ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، شکایت خود را مطرح نکند.
• چ ـ هرگاه شاکی، دارنده‌ی چک نباشد (دارنده‌ی چک کسی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه کرده و گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده باشد).

مراجعه به مراجع ثبتی، گامی دیگر جهت رسیدن به حقوق دارنده‌ی چک

در این روش که هم در مورد چک‌های کیفری و هم در مورد چک‌ حقوقی قابل اجراست، دارنده‌ی چک قادر است مبادرت به توقیف اموال صادرکننده‌ی چک نماید؛ چرا که بر طبق ماده‌ی ۲ قانون صدور چک، “چک در حکم سند لازم‌الاجرا است”. بدین منظور دارنده‌ی چک بعد از مراجعه به بانک و اطلاع از غیرقابل پرداخت بودن چک، با اخذ گواهینامه‌ی عدم پرداخت برای صدور اجراییه، عین چک را به انضمام گواهی مبنی بر مطابقت امضای چک با نمونه‌ی موجود آن در بانک که از سوی بانک صادر می‌شود، به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم و تقاضای صدور اجراییه می‌کند. البته قبل از صدور اجراییه، متقاضی باید مبلغ حق‌الاجرا را در صندوق اجرای ثبت تودیع نموده و نیز اقدام به معرفی اموال متعلق به صادرکننده‌ی چک به‌غیر از مستثنیات دین (مثلا فرش یا یخچال) که از موارد ضروری برای زندگی است، کند.

نحوه‌ی مطرح نمودن دعوای حقوقی چک برگشتی

دارنده‌ی چک قادر است به منظور مطالبه‌ی مبلغ چک، مبادرت به تنظیم و تقدیم دادخواست علیه صادرکننده به دادگاه عمومی محل انجام معامله یا اقامتگاه صادرکننده‌ی چک (خوانده) کند. دارنده‌ی چک میبایست با رجوع به سایت قوه قضاییه در تهران و شهرستان‌هایی که سامانه الکترونیک قوه قضاییه راه‌اندازی شده است و با مراجعه به دادگاه در حوزه‌هایی که این سامانه راه‌اندازی نشده است و الصاق تمبر قانونی به آن، مراحل اولیه را تکمیل و طرح دعوا نماید.
البته دارنده‌ی چک‌هایی که مبلغ آن‌ها تا ۲۰۰ میلیون ریال است، می‌بایست همراه با مدارک به واحد ارجاع حل اختلاف واقع در شهر یا استان مربوطه مراجعه کند تا بعد از ارجاع مدارک به شعبه‌ی صالح ( اقامتگاه خوانده)، رسیدگی توسط شعبه‌ی حل اختلاف آغاز شود.

ضمانت اجرای چک حقوقی

بارها این پرسش از وکلا پرسیده میگردد که “آیا چک حقوقی زندان دارد؟” یا “مجازات چک حقوقی چیست؟” که در پاسخ باید عنوان نمود که طبق قانون جدید ۹۴ (قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۹۴) چنانچه حکم دادگاه به نفع دارنده صادر گردد نخست باید اموال محکوم علیه بررسی گردد تا در صورتی که صادرکننده یا ظهرنویسان اموالی دارند به نفع دارنده توقیف شود. چنانچه اموالی یافت نشود دارنده قادر است حکم جلب محکوم علیه را دریافت کند به شرط آنکه دارنده ظرف یک ماه از صدور اجراییه دادخواست اعسار ندهد. چنانچه دادخواست اعسار بدهد جلب ایشان تا زمان صدور حکم به تعویق می افتد. در صورت صدور حکم اعسار، جلب محکوم علیه امکانپذیر نیست و بایتی مبلغ را به شکل اقساط پرداخت نماید و در غیر اینصورت می توان تا زمان پرداخت وجه یا صدور حکم اعسار، محکوم علیه را جلب نمود.

همانگونه که بیان کردیم در صورتی‌ که شرایط شکایت کیفری محقق باشد، دارنده‌ی چک راحت‌تر می‌تواند طلبش را وصول نماید. اما فارغ از بحث حقوقی و کیفری بودن چک برگشتی و چگونگی وصول طلب در این موارد، به‌نظر می‌رسد سیستم‌های بانکی و قضایی کشور دارای خلأ‌هایی هستند که منجر به بازدارندگی پایین نسبت به صدور چک بلامحل شده است. درصد بالای چک‌های برگشتی مؤید این مسئله است. امید است که با اصلاح نظام و ساختار پولی و بانکی و همچنین تقویت قوانین متناسب با آن، مشکلات فراوانی که این ابزار کارآمد ایجاد کرده است، برطرف گردد.

درچه صورتی نمی توانید به وصول چک امیدوار باشید؟

۱– چک وعده دار باشد

چک میبایست به صورت نقد و بدون وعده صادر گردد چرا که چک بایستی مانند اسکناس وسیله پرداخت نقدی باشد بدین ترتیب چنانچه به فرض مثال، امروز چکی برای تاریخ فردا یا هفته یا ماه یا سال آینده صادر گردد، صادرکننده چک مجازات کیفری نخواهد شد. البته خیلی از چک ها برای مدت زمانی حتی یکساله هم صادر می گردد.
این موضوع تناقضی با این بند ندارد مشروط به آنکه حواستان به موضوع باشد. زمانی که شما از شخصی چکی می گیرید که مثلا تاریخش برای شش ماه دیگر میباشد از نظر حقوقی به این معنی میباشد که شما همان روز و همان تاریخ چک را دریافت کرده اید مگر آنکه در پشت چک یا در دسته چک اصلی به وعده دار بودن اشاره شده باشد.

۲– چک تضمینی باشد

چنانچه چکی برای تضمین معامله یا حسن انجام کاری صادر گردیده باشد، در صورت وجود موجودی با یکسری شرایط قابل وصول میباشد اما در صورت بلامحل بودن نمی توانید شکایت نمایید. مطابق قانون صدور چک بایستی بدهی صادرکننده معادل مبلغ چک باشد، مثل آنکه فردی بابت خرید یک دستگاه اتومبیل یا آپارتمان یک فقره چک برای پرداخت تمام یا قسمتی از وجه معامله صادر کند.

۳– چک بدون تاریخ و مبلغ مشخص باشد

چنانچه ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده است، دارنده قادر نیست برای وصول آن شکایت نماید معمولا در اینگونه موارد، دارنده چک، پیش از شکایت و قبل از مراجعه به بانک، تاریخ را درج می کند اما اگر در مرجع قضایی ثابت گردد صادر کننده در هنگام صدور، تاریخ چک را ننوشته است، هیچ مسئولیتی در قبال آن ندارد. به علاوه چک سفید امضا هم در صورت خالی بودن موجودی ارزش یک برگه کاغذ بی ارزش را دارد.

۴– چک با واسطه به دست شما رسیده باشد

چنانچه چکی در اختیار دارید و با واسطه به دست شما رسیده باشد یعنی مثلا در قبال یک معامله طرف مقابل چک یکی از مشتریان خود را به شما بدهد، در صورت خالی بودن حساب حق هیچگونه شکایتی نخواهید داشت.

چک هایی که نمی توان از آنها شکایت کیفری کرد

بر اساس قانون ، چک هایی وجود دارند که نمی توان از آنها شکایت کیفری کرد :

1- چکی که ثابت شود سفید امضا بوده است . یعنی اگر کسی ادعا کند چکی را بدون نام دارنده و مبلغ و تاریخ صادر کرده است و این ادعا ثابت شود ، چک حقوقی است و نمی توان از آن شکایت کیفری کرد.

2- هرگاه دریافت وجه چک از بانک به انجام یک شرط که در متن چک آمده است، منوط شده باشد . مثلا بین خریدار و فروشنده یک خانه شرط شود که در صورتی فروشنده می تواند چکِ خرید خانه را برای وصول به بانک ببرد ، که ابتدا فروشنده سند خانه را به خریدار منتقل کند ، در صورتی که شرط در متن چک نیامده باشد اما بتوان از روش دیگری مثل شهادت شاهد شرط را ثابت کرد ، چک حقوقی است و قابل پیگیری کیفری نیست .

3- چک هایی که در متن آن قید می شود که چک برای تضمین انجام کار و یا معامله صادر شده است که به آن چک تضمین شده می گویند . در صورتی که در متن چک نیامده باشد که چک برای تضمین صادر شده است ، اما ضمانت قابل اثبات باشد ، نمی توان چک را به شیوه کیفری پیگیری کرد .

4- چک های بدون تاریخ قابل پیگیری کیفری نیستند . در صورتی که صادر کننده ، چک بدون تاریخ صادر کرده باشد و دارنده برای اینکه بتواند از صادرکننده شکایت کیفری کند ، خودش روی چک تاریخ زده باشد ، در این حالت اگر ثابت شود خود دارنده این تاریخ را روی چک درج نموده است ، باز هم نمی توان از آن شکایت کیفری کرد .

5- چک های مدت دار قابل پیگیری کیفری نیستند . یعنی اگر ثابت شود که تاریخ سررسید چک با تاریخ صدور آن متفاوت است ، تنها می توان وجه چک را به شیوه حقوقی مطالبه نمود .

6- چک هایی که بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده باشد نیز قابل شکایت کیفری نیستند .

7-  چک هایی که در مهلت شش ماه از تاریخ سررسید ، برای آنها گواهی عدم پرداخت دریافت نشود و یا در صورتی که گواهی عدم پرداخت دریافت شده باشد ، تا مدت 6 ماه اقدام به شکایت کیفری آغاز نشود .

8- چک هایی که از طرف موسسات مالی و اعتباری یا صندوق های قرض الحسنه صادر می شوند قابل تعقیب کیفری نیستند .

9- چک هایی که بعد از صدور گواهی عدم پرداخت ، با پشت نویسی به دیگری منتقل شود را هم نمی توان از روش کیفری پیگیری کرد . بنابراین ، در شرایط مذکور صرفا می توان چک را به شیوه حقوقی یا ثبتی پیگیری کرد .

در پایان، لازم به ذکر است که پیش بینی می شود با راه اندازی سامانه صیاد از سوی بانک مرکزی و لزوم ثبت چک در این سامانه، در آینده شاهد  کاهش حجم چک های برگشتی و به تبع، کاهش حجم شکایات کیفری مربوط به چک در سیستم فضایی کشورمان باشیم

مهلت شکایت کیفری از چک برگشتی