مهریه چیست؟ راهنمای کامل دریافت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه

تالیف: محبوبه شاحسینی

کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی

عضو هیات مدیره موسسه حقوقی رهپویان آتی‌نگر

 

مقدمه

همانطور که می‌دانید یکی از رایج‌ترین پرونده‌های حقوقی پرونده‌های مربوط به، به اجرا گذاشتن مهریه است. برای اینکه در دعاوی مهریه بتوانید پیروز شوید، در ابتدا باید بدانید مهریه چیست؟ و سپس با نکات حقوقی مرتبط با آن آشنا شوید.

مهریه به مالی گفته می‌شود که در هنگام بسته شدن عقد نکاح اسلامی، مرد به زن خود می‌پردازد یا مکلف به پرداختِ آن می‌شود. به موجب ماده 1082 قانون مدنی: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» همانگونه که در این ماده هم مشخص است به محض اینکه عقد نکاح میان زن و مرد واقع شود، زن مالک مهر می‌شود و به هیچ طریقی نمی‌توان جلوی مالکیت او بر ملکش را بگیرد.

همانطور که احتمالا خودتان هم بسیار شاهد بوده‌اید در اکثر مواقع زن موقع طلاق این مهریه را مطالبه می‌کند، اما واقعیت این است که او هم در زمان عقد و هم در هر زمانی که اراده کند، می‌تواند مهریه را مطالبه کند و حتی مواردی مانند رابطه نامشروع‌، نشوز زن یا عدم تمکین و یا هر عمل دیگری از جانب زن، مانع از استحقاق زن نسبت به مهریه نیست. 

اگرچه برخی شرایط نیز وجود دارند که تحت آن شرایط، زن مستحق مهریه نیست و بنابراین مرد هم از پرداخت مهریه معاف می‌شود. اما به طور کلی و در عمده‌ی مواقع، مهریه حق واقعی زن است و هیچ‌گاه این حق از او ساقط نمی‌شود. به هر حال و به هر دلیل و هر زمانی، مطالبه‌ی مهریه یا به اجرا گذاشتن مهریه مستلزم داشتن مدارک و شرایط و طی کردن پروسه‌هایی است که در این مقاله قصد داریم شما را با آنها آشنا کنیم. اما پیش از آن لازم است که با انواع مهریه آشنا شوید.

انواع مهریه

علاوه بر اینکه می‌دانید مهریه چیست؟ باید همچنین بدانید که از بابت در نظر گرفتن یا در نظر نگرفتن استطاعت شوهر برای پرداخت مهریه در هنگام مطالبه‌ی آن توسط زن، می‌توان مهریه را به دو نوع تقسیم نمود. مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه. توجه داشته‌باشید که نوع مهریه در هنگام عقد نکاح باید با رضایت طرفین در عقدنامه ذکر شود. در ادامه با ویژگی‌های و تفاوت‌های این دو نوع مهریه بیشتر آشنا می‌شویم:

مهریه عندالاستطاعه

به موجب ماده 10 قانون مدنی، هر نوع قرارداد خصوصی که بین افراد حقیقی تنظیم می‌شود، البته با این شرط که خلاف قانون نباشد، معتبر است و بنابراین لازم‌الاجرا می‌باشد. یکی از این قراردادها توافقی است که بین زن و مرد بر سر مهریه در هنگام عقد نکاح صورت می‌گیرد و به موجب آن، زن می‌پذیرد که مرد مهریه‌اش را در صورتی و در زمانی پرداخت کند که توانایی مالی لازم را داشته باشد.

به این نوع مهریه مهریه عندالاستطاعه گفته می‌شود. چرا که استطاعت به معنی توانایی است و در اینجا به توانایی برای پرداخت وجه تعیین شده به عنوان مهریه اشاره دارد. همانطور که به نظر می‌رسد این نوع مهریه ممکن است ایراداتی داشته‌باشد و وصول آن ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد. با این حال در صورتی که زن، بتواند وکیل خوبی در اختیار بگیرد و آگاهی خوبی در مورد اموال شوهرش داشته‌باشد، دریافت آن تحت شرایطی ممکن خواهد بود.

مهریه عندالمطالبه

در اصل و بنا بر قانون شرع مهریه حقی است بر گردن مرد که به محض بسته شدن عقد نکاح پرداخت آن به زن واجب می‌باشد. به این معنا در هر لحظه‌ای که زن بخواهد می‌تواند مهریه‌ی توافق‌شده خود را مطالبه کند و قانون اسلامی نیز از این حق او پشتیبانی می‌کند. با این حال و در سال‌های اخیر اصطلاحی در مهریه رواج شده‌است با عنوان مهریه عندالاستطاعه که در قسمت قبل تشریح شد. و در صورتی که مهریه‌ی یک زن عندالاستطاعه باشد، اگرچه او می‌تواند در هر زمانی مهریه‌اش را مطالبه کند اما شوهر تنها زمانی موظف به پرداخت آن خواهد بود که استطاعت مالی لازم را داشته‌باشد.

بنابراین در مقابل این اصطلاح اطصلاح دیگری نیز رایج شده است: مهریه عندالمطالبه. به طور ساده مهریه عندالمطالبه مهریه‌ای است که به محض مطالبه زن، پرداخت آن توسط مرد واجب می‌شود. در واقع زن در هر زمانی که اراده کند می‌تواند مهریه‌اش را مطالبه کند و پرداخت یا عدم پرداخت آن توسط شوهر ارتباطظی با استطاعت مالی‌اش ندارد.

در صورتی که مرد مهریه‌ی عندالمطالبه را پرداخت نکند زن این حق را دارد که از حق حبس خود استفاده کند و تمکین نکند. واضح است که مهریه‌ی وصول عندالمطالبه چون شرایط خاصی ندارد آسان‌تر از وصول مهریه عندالاستطاعه است و زن می‌تواند از طریق مراجعه به شورای حل اختلاف و دادگاه خانواده یا اجرای اسناد رسمی، مهریه اش را وصول کند و در صورتی که مرد مهریه عندالمطالبه را به زن نپردازد، زن می‌تواند او را روانه زندان کند.

 

تفاوت مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه

بسیار روشن است که مهم‌ترین تفاوت مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه این است که زن هر زمان بخواهد می‌تواند مهریه‌ی عندالمطالبه را مطالبه کند  اما مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه‌ی عندالاستطاعه تنها در صورت استطاعت مالی مرد ممکن می‌باشد و زن باید بتواند دارا بودن مرد را اثبات کند و اموالی که به او متعلق است را به دادگاه معرفی نماید. در حالی که در مهریه‌ی عندالمطالبه این مرد است که برای عدم پرداخت مهریه باید ندار بودن خود را ثابت کند یا به عبارتی تقاضای اعسار کند .

مدارک لازم برای اجرا گذاشتن مهریه

زن از هر طریقی که بخواهد مهریه‌اش را به اجرا بگذارد باید مدارک زیر را داشته باشد:

1. اصل سند ازدواج
2. اصل شناسنامه
3. کپی کارت ملی

در صورتی که اصل سند ازدواج در دسترس نباشد، باید رونوشت آن را از دفترخانه محل انعقاد عقد نکاح دریافت نمود.

روش‌های اجرا گذاشتن مهریه

همانطور که گفته‌شد در اکثر موارد زن‌ها در هنگام طلاق، مهریه‌ی خود را مطالبه می‌کنند. اما هر زنی در هر زمانی که اراده کند می‌تواند مهریه توافقی را که در عقدنامه هم آمده، مطالبه کند. مطالبه‌ی مهریه به طور کلی از دو طریق امکان‌پذیر است:

مطالبه‌ی مهریه از طریق دادگاه

مطالبه‌ی مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد

در ادامه با هر یک از این روش‌های مطالبه‌ی مهریه بیشتر آشنا می‌شویم:

اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه

قبل از هر چیز باید بدانید که بر اساس قانون، رسیدگی به دعاوی مهریه تا نصاب دویست میلیون ریال یا بیست میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف است. بنابراین در صورتی که مهریه‌ی زن در این حد و حدود باشد، وی برای دریافت آن باید ابتدا به شورای حل اختلاف مراجعه کند. در این حالت، مرد هم می‌تواند با ارائه‌ی دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، تقاضای تقسیط مهریه کند که این تقاضای وی در دادگاه مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

و اما در صورتی که زن بخواهد از طریق دادگاه مهریه‌اش را مطالبه کند، باید این پروسه را با ثبت دادخواست مطالبه مهریه در یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی آغاز کند. از آنجا که دعوای مطالبه مهریه یک دعوای مالی است، هزینه دادرسی مربوط به آن باید پرداخته شود.

سپس پرونده به دادگاه خانواده ارجاع می‌شود و تاریخی برای رسیدگی به آن تعیین می گردد. دادخواست مهریه باید از طریق سامانه ثنا پیگیری شود. از همین مرحله در راستای وصول مهریه برای توقیف اموال همسرش اقدام کند. برای این منظور لازم است که وی اموال همسرش را به طور دقیق معرفی نموده و تقاضای توقیف آن اموال را بنماید. اگر اموالِ مرد، جزء مستثنیات دِین نباشند، قرار تأمین خواسته صادر می‌گردد.

درست است که این مقاله در اصل به دنبال پاسخ به اینت پرسش است که مهریه چیست؟ اما در مرحله‌ی توقیف اموال شوهر، لازم  است بدانید مستثنیات دِین در واقع به اموالی گفته می‌شود که غیر قابل توقیف است و طلبکار نمی‌تواند در مورد آنها ادعایی داشته باشد. به طور ساده این اموالی به دارایی‌هایی گفته می‌شود که جزو اموال ضروری زندگی فرد است. دلیل این محدودیت توجه به این مساله است که مردی که موظف به پرداخت مهریه است (یا هر بدهکار دیگری) حق این را دارد که وسایل ضروری معاش خود را حفظ کند وسایل کسب و کار خود را در اختیار داشته باشد تا بتواند با پرداختن به حرفه‌ی خود کسب درآمد کند.

اموالی که شاکی حق تقاضای توقیف آن را ندارد

در مقررات قانونی مختلف، برخی از مصادیق مستثنیات دین ذکر شده‌اند که مصادیق آنها مطابق این مقررات قانونی بسیار به یکدیگر شبیه هستند. بر اساس این قوانین، می‌توان موارد مستثنیات دین را در فهرست زیر خلاصه نمود:

• منزل مسکونی

منزل مسکونی که در حالت اعسار محکوم علیه عرفا در شأن او باشد. نکته مهمی که در این مورد وجود دارد این است که منزل مسکونیِ شخص بدهکار باید در حد او و مورد نیازش باشد. در غیر این صورت و در صورتی که محکوم علیه بیش از یک خانه داشته‌باشد و یا خانه‌ای که در آن سکونت دارد به لحاظ عرفی مازاد بر شأن او باشد، قابل توقیف است .

• اثاثیه مورد نیاز زندگی

اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع نیازهای ضروری محکوم علیه و افرادی که تحت سرپرستی وی هستند، لازم است. در این مورد هم مانند مورد قبلی اثاثیه‌ی شخص بدهکار در صورتی توقیف نمی‌شود که مورد نیاز و متناسب با شأن او باشد.

• آذوقه

آذوقه موجود در حد نیاز محکوم علیه و افرادی که تحت سرپرستی او هستند برای مدتی که عرفا برای ذخیره آذوقه در نظر گرفته می‌شود

• کتب و ابزار علمی

کتب و تمامی ابزار علمی مربوط به کارهای پژوهشی برای اهل علم و تحقیق (مانند پژوهشگران و اساتید دانشگاه یا دانشجویان) در حدی که متناسب با شأن و نیاز آنها باشد.

• وسایل و ابزار کار

وسایل و ابزار کار مورد نیاز برای کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاصی که برای امرار معاش خود و افراد تحت تکفلشان و پیشبرد شغل خود نیازمند برخی ابزار و امکانات هستند.

• تلفن مورد نیاز شخصِ بدهکار

• مبلغ ودیعه مسکنِ اجاره‌ای

مبلغی که محکوم علیه در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت کرده است. البته این مبلغ ودیعه در صورتی جزو اموال غیر قابل توقیف در نظر گرفته می‌شود که پرداخت اجاره بها بدون در نظر گرفتن آن باعث عسر و حرجِ شخص مدیون گردد و ملکِ اجاره‌ای نیز، هم مورد نیاز مدیون شخصِ بدهکار و هم در حد شأن او باشد

موارد بالا جزو اموالی هستند که حتی برای پرداخت مهریه نیز نمی‌توان دستور توقیف آنها را صادر نمود اما نکته‌ی قابل توجه در این موارد این است که علیرغم اینکه قانونگذار تلاش فراوانی برای مشخص کردن مصادیق مستثنیات دین نموده است، اما به نظر می‌رسد که این مصادیق بسیار سلیقه‌ای هستند . به بیان دیگر، تعیین اینکه چه قسمتی از اموالِ شخصِ بدهکار (در اینجا زوج)  از مصادیق مستثنیات دین به شمار می‌رود یا خیر، تا حد زیادی به تشخیص قاضی بستگی دارد که با توجه به شرایطِ ذکر شده در مواد قانونی مشخص می‌شود.

اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد

برای مطالبه‌ی مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد، زن باید با همراه داشتن اصل سند ازدواج و مدارک شناسایی مورد نیاز، به دفترخانه‌ای که سند ازدواج او وهمسرش در آن تنظیم شده است مراجعه کند و  تقاضای صدور اجراییه نسبت به مهریه را مطرح نماید.

سردفتر پس از احراز هویت تقاضاکننده و تایید صلاحیت او برای ارائه‌ی درخواست اجرا، اجراییه را تنظیم نموده سپس امضا می‌کند و در نهایت برای رسیدگی به اداره ثبت ارسال می‌کند. این اجراییه شامل تمامی موارد اجرا می‌باشد.

پس از صدور اجراییه سردفتر موظف است که مراتب را اطلاع زوج برساند. او باید از طریق ارسال یک ابلاغ رسمی از طریق پست سفارشی به آخرین نشانی زوج، او را از روند این کار مطلع سازد. همچنین او باید برگه‌های اجراییه را به قبض سفارشی و ابلاغ پیوست کند.

درصورتی که زوج ده روز پس از دریافت ابلاغ رسمی، اقدامی در جهت پرداخت مهریه ننماید، زوجه مجاز است اقداماتی را در جهت مسدود کردن حساب های زوج و اموال وی – البته به غیر از مستثنیات دِین که در قسمت قبل به طور مفصل تشریح شد – انجام دهد.

مزایای اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت

مطالبه‌ی مهریه از طریق اجرای ثبت نسبت به مطالبه‌ی مهریه از طریق دادگاه مزایایی دارد که برخی از مهم‌ترین آنها در ادامه آمده اند:

۱. بالا رفتن احتمال سازش

بسیاری از مردها و یا حتی در زن‌ها در ایران هنوز پاسخ درست پرسش «مهریه چیست؟» را نمی‌دانند و به این باور نرسیده‌اند که این حقی است برای زن. بنابراین به طور کلی نفسِ مراجعه‌ی زن به دادگاه جهت رسیدگی به پرونده‌ی مهریه، به نوعی روابط عاطفی زوجین را زیر سوال می‌برد و به همین دلیل این کار در فرهنگ ما تا حدودی کار ناپسندی تلقی می‌شود. همچنین چنین اقدامی امکان بازگشت مجدد زوجین به زندگی مشترک را کاهش می‌دهد و گاهی حتی سازش بر سر پرونده‌ی طلاق را نیز غیر ممکن می‌سازد. تا حدی که قضات در بین خود اصطلاحی دارند که می‌گویند: « دعوی مطالبه مهریه، دروازه طلاق است.»

توجه داشته‌باشید که در مسیر پرونده‌های متعددی که در خلال رسیدگی به اختلاف زوجین در محاکم خانواده تشکیل می‌شود، پرونده وصول مهریه در واقع اولین پرونده است.

بنابراین با توجه به آنچه گفته‌شد به نظر می‌رسد جلوگیری از تشکیل پرونده وصول مهریه در کاهش یا حتی از بین بردن اختلاف و حل و فصل دعوی بسیار موثر است.

به همین دلیل است که مطالبه‌ی مهریه از طریق مراجعه به اجرای ثبت از آن جهت که نام‌های دادگاه و شکایت و پرونده و قاضی با آن تداعی نمی‌شوند، از دید جامعه‌ی سنتیِ ایران کراهت کمتری دارد و می‌تواند احتمال برگشت طرفین به زندگی مشترک (در صورتی که امکان ادامه‌ی زندگی مشترک برای آنها وجود داشته باشد) و سازش زن و مرد با یکدیگر (در صورتی که امکان ادامه‌ی زندگی مشترک وجود نداشته‌باشد و حکم طلاق و پرداخت مهریه صادر گردد) را بالا ببرد.

۲. جلوگیری از اتلاف وقت

مطالبه مهریه از طریق محاکم دادگستری با تقدیم دادخواست و رعایت مقررات شکلی دیگر انجام می‌شود و این فرآیند مستلزم تعیین وقت و رسیدگی (شکلی- ماهوی) است. این مساله باعث می‌شود که فرایند دادرسی فرآیندی زمان‌بر و طولانی شود. از طرفی چنانچه تمامی افراد از طریق دادگاه اقدام به مطالبه‌ی مهریه نمایند، تراکم و حجم پرونده‌ها در دادگاه افزایش می‌یابد. در حالی که اگر مهریه از طریق اجرای ثبت وصول شود، به صرف تقاضای ذی نفع از دفتر ازدواج مربوط، عملیات اجراییِ مربوط به آن بدون تعیین وقت، آغاز می‌شود. بنابراین مطالبه‌ی مهریه از طریق اجرای ثبت باعث صرفه‌جویی در وقت زوج و زوجه شده و از تراکم در پرونده‌های موجود در دادگاه‌ها می‌کاهد.

۳. آغاز عملیات اجرایی بلافاصله پس از ارائه‌ی درخواست

در ادامه‌ی دلیل بالا که به جلوگیری از اتلاف وقت در فرآیند مطالبه‌ی مهریه ازطریق اجرای ثبت اشاره داشت باید گفت که در این روش عملیات اجرایی به مجرد درخواست کتبی زوجه یا اشخاص ذی سمت شروع می شود. در حالی که در دادگاه علاوه بر اینکه شما باید منتظر تعیین وقت برای رسیدگی به پرونده‌تان باشید، پس از فرارسیدن وقت تعیین شده نیز، عملیات اجرایی بلافاصله شروع نمی‌شود بلکه آغاز آن منوط به طی شدن فرایند دادرسی و صدور حکم قطعی با درخواست اجرای حکم توسط محکوم له یا نماینده او خواهد بود.

 

۴. قابلیت پیگیری پرونده بعد از مدت طولانی

صدور اجرائیه در اجرای ثبت، مشمول مرور زمان نمی‌شود، چون نصی در این مورد پیش بینی نشده است. در این جا توضیح “قاعده‌ی مرور زمان” ضروری به نظر می‌رسد: در صورتی که جهت شکایت و اقامه‌ی دعوی خود پس از گذشت چندین ماه یا چندین سال به محکمه یا دادگاه، مراجعه کنید، به شکایت شما رسیدگی نمی‌شود چرا که دعوایتان شامل «قاعده مرور زمان» شده است.

بر همین اساس در صورتی که از طریق اجرای ثبت مهریه‌ی خود را مطالبه کنید، و اجرائیه برای شما صادر شود، این اجرائیه در هر زمانی قابل اجرا است. اما مطالبه‌ی مهریه از طریق دادگاه به استناد ماده ۱۶۸ قانون اجرای احکام اجرای شامل مرور زمان می‌شود؛ به طوری که بعد از پنج سال دیگر نمی‌توانید شکایت خود را پسگیری نمایید. و این یکی دیگر از مزایای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت است.

۵. پرداخت هزینه کمتر

در صورتی که برای مطالبه‌ی مهریه به محاکم دادگستری مراجعه کنید، علاوه بر پرداخت هزینه‌ی دادرسی، باید هزینه‌ی اجرایی را نیز پرداخت نمایید. در صورتی که با مراجعه به اجرای ثبت برای پیگیری این دعوی، تنها لازم است که حق الاجرا را پرداخت نمایید.

۶. اخد جکم ممنوع‌الخروجی

در صورتی که بعد از اقدام برای دریافت مهریه، مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، گاهی اوقات ممکن است برای شانه خالی کردن از پرداخت این دین خود، از کشور خارج شود، که در این صورت باید این امکان برای زن وجود داشته باشد که بتواند برای ممنوع‌الخروج بودن مرد حکم بگیرد. اینجاست که اقدام برای گرفتن مهریه از طریق اجرای ثبت به نفع زن خواهد بود؛ چرا که وی می‌تواند با استناد به ماده ۱۷ قانون گذرنامه، برای همسرش حکم ممنوع‌الخروج بودن بگیرد و از خروج او از کشور جلوگیری کند. در حالی که اگر زوج از طریق دادگاه مهریه‌اش را مطالبه کرده‌باشد و زوج از کشور خارج شود، هیچ اقدامی بر علیه او نمی‌توان انجام داد.

شرایط تقسیط مهریه

در صورتی که بعد از به اجرا گذاشتن مهریه مرد تقاضای اعسار کند و اعسار او از پرداخت مهریه به دادگاه اثبات شود، با تشخیص و نظر دادگاه، او مکلف به پرداخت وجه مهریه به صورت قسطی می‌شود. همانطور که تصمیم‌گیری برای قسط‌بندی مهریه بر عهده‌ی قاضی است و قسطی شدن مهریه به نظر قاضی بستگی دارد، نحوه‌ی تقسیط مهریه و تعیین میزان آن تماما به اختیار قاضی رسیدگی کننده به پرونده محول شده است. چرا که در قوانین مرتبط با مهریه و نحوه تقسیط مهریه، نه تنها میزانی برای قسط و اقساط مهریه مشخص نشده است، بلکه ملاکی نیز برای آن ارائه نشده است.

به بیان دیگر این قاضیِ پرونده است که با توجه به نوع مهریه و میزان آن، شرایط مالی زوج و دفاعیات زوجه، نحوه قسط بندی مهریه و همچنین میزان پیش قسط مهریه را تعیین می کند. طبیعی است که چون عوامل تعیین کننده برای نحوه قسط بندی مهریه، برای همه یکسان نیستند، مبلغ اقساط مهریه و میزان پیش قسط آن نیز برای هر پرونده‌ای متفاوت خواهد بود.

استفاده از یک وکیل متبحر برای رضایت از نتیجه پرونده

در اینجا است که زن و مرد هرکدامشان برای اینکه پرونده به نفعشان تمام شود و از پرداخت و یا دریافت مبلغی که به عنوان قسط مهریه مشخص شده است راضی باشند واقعا به کمک و مشاوره‌های یک وکیل متبحر نیاز دارند. یک وکیل خوب می‌تواند شرایط آنها (زن یا مرد) را برای قاضی به خوبی تشریح کند و بنابراین رای صادره از سوی قاضی با شرایط آنها (زن یا مرد) متناسب‌تر خواهد بود. می‌توانید برای مشاوره در این مورد از وکلای مجرب در موسسه حقوقی رهپویان آتی‌نگر بهره ببرید.

توجه کنید که در صورتی که معسر بودن زوج برای دادگاه محرز شود، اعسار از پرداخت مهریه حکمی موقتی است. به این معنا که اگر زن بتواند در آینده اموالی از مرد را به دادگاه معرفی کند می‌تواند نسبت به وصول طلب  خود از آن اموال اقدام نماید.

به عبارت دیگر هر زمانی که زوجه بتواند اثبات کند که زوج اموالی دارد که می‌تواند از محل آن اموال مهریه‌ی وی را پرداخت نماید می‌تواند با معرفی آن امول به دادگاه، آنها را توقیف نماید و از آنجا که مهریه جزء دیون ممتاز است (یعنی بر سایر دیون مقدم است) از آن کسر می‌شود.

توقیف اموال برای مهریه

برای توقیف اموال زوج، جهت پرداخت مهریه یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه کرد این است که این امول نباید جزو مستثنیات دین باشد (مستثنیات دین در قسمت‌های قبل همین مقاله تشریح شده است).

همانطور که در ابتدای مقاله توضیح داده‌شد زن از دو طریق می‌تواند مهریه‌ی خود را مطالبه کند. اولین روش مراجعه به دادگاه است. در صورتی که زن با مراجعه به دادگاه مهریه‌اش را به اجرا بگذارد، می‌تواند همزمان توقیف اموال همسرش برای مهریه را نیز از دادگاه تقاضا کند.

اما اگر زوجه از روش اجرای ثبت اسناد رسمی اقدام به اخذ مهریه‌اش نموده‌باشد، پس از صدور اجرائیه و ابلاغ آن به شوهرش باید صبر کند و در صورتی که بعد از یک مهلت ۱۰ روزه زوج اقدام به پرداخت مهریه نکرد، در این مرحله زوجه می‌تواند با معرفی اموال و دارایی زوج، از اجرای ثبت تقاضا کند که اموال وی را توقیف کنند.

زن این حق را دارد که مطالباتی را از موجودی حساب‌های بانکی شوهرش توقیف کند. او همچنین می‌تواند تقاضای توقیف اموال حقوق شوهر را از سازمان‌های و موسسه‌های دولتی یا خصوصی داشته باشد. در این صورت مادام که شوهر متاهل است، یک چهارم حقوقش به زن تعلق خواهد گرفت. همچنین چنانچه زن و شوهر از هم جدا شوند، تا زمانی که شوهر زن دیگری را اختیار نکرده باشد، نیز یک سوم آن متعلق به زن خواهد بود.

قرار تامین خواسته

با اینکه مهریه حقی است که بر گردن زوج می‌باشد، اما بسیاری از مردها هنوز به این باور نرسیده‌اند و نمی‌دانند که مهریه چیست؟ بنابراین گاهی اوقات این احتمال وجود دارد که زوج برای شانه خالی کردن از خرج کردن اموالش برای پرداخت مهریه‌ی زوجه، قبل از اینکه زوجه درخواست توقیف اموالش را بدهد، تمام اموال و یا بخشی از آن را بفروشد و یا جابه‌جا کند.

در صورتی که او موفق به انجام این کار شود، زوجه نمی‌تواند اموالی متعلق به او را به دادگاه معرفی نماید و درخواست توقیف آنها را کند. برای جلوگیری از چنین اتفاقی زوجه می‌تواند از دادگاه بخواهد که قرار تامین خواسته صادر کند. با این درخواست، قرار تامین صادر می‌شود و در صورتی که قرار تامین صادر شود، اموالِ زوج تا صدور حکم دادگاه، توقیف اموال برای مهریه می‌شود و از این مال تامین شده می‌توان مهریه را کسر نمود.

مجازات عدم پرداخت اقساط مهریه

در صورتی که مرد مالی نداشته باشد که زن بتواند آن را جهت توقیف به دادگاه معرفی نماید و بنابراین نتواند مهریه‌ی زن را پرداخت کند، زن می‌تواند به استناد ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی تا روز ادای دین تقاضای بازداشت شوهرش را بنماید. البته در صورتی که مرد بتواند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند و یا با دادخواست اعسار بتواند اعسار از پرداخت مهریه را ثابت کند، از بازداشت آزاد می‌شود.

بعد از اینکه معسر بودن زوج برای دادگاه اثبات شد، به تشخیص قاضی مهریه‌ی زوجه قسط‌بندی می‌شود و زوج مکلف به پرداخت یک پیش‌پرداخت خواهد بود و پس از آن نیز تا مدتی که مشخص شده است باید هر ماه قسط تعیین شده توسط دادگاه را به زوجه بپردازد.

بسیاری از آقایان تصور می‌کنند که در صورتی که دادگاه مهریه‌ی همسرشان را قسط بندی کرد، آنها بعد از پرداخت مبلغ اولیه و چند قسط در ماه‌های اول می‌توانند از زیرِ بار پرداخت اقساط در ماه‌های بعد شانه خانه خالی کنند و به همین دلیل هنگامی که دادگاه حکم به اعسار آنها می‌دهد، عموما بسیار خوشحال می‌شوند.

در حالی که پرداخت نکردن اقساط مهریه، بسیار برایشان گران تمام می‌شود. چرا که در صورت پرداخت نشدن اقساط مهریه زن می‌تواند برای مرد حکم جلب بگیرد. و همچنین در صورتی که زن از پرداخت نکردن مکرر اقساط مهریه شکایت کند، مهریه از حالت اقساط به «حال» درآید و به اصطلاح: این دین و بدهی «حال» می‌شود.

به عبارتی در چنین شرایطی اقساط مهریه با منتفی می‌شود و مرد مجبور خواهد شد که تمام مهریه را نقدا پرداخت کند و دیگر امکان قسطی شدن آن وجود ندارد. در صورتی که باز هم مرد از پرداخت مهریه امتناع کند و یا توانایی پرداخت آن را نداشته باشد به درخواست زن، حکم جلب برایش صادر خواهد شد.

مهریه ملی

در صورتی که مهریه‌ی تعیین شده در زمان وقوع عقد تا سقف ۱۱۰ سکه باشد، وصول آن مشمول قانون جدید نحوه اجرای محکومیت‌های مالی می‌شود. بر اساس این قانون مرد موظف به پرداخت مهریه است. یعنی در صورتی که تمکن مالی داشته باشد باید کل مهریه را به صورت نقد پرداخت کند و در غیر این صورت نیز باید به صورت اقساط آن را بپردازد و در صورتی که از پرداخت آن امتناع کند، دادگاه می‌تواند با نظر زن، مرد را بازداشت کند.

 

در صورتی که مهریه بیش از این مقدار باشد، صرفا تمکن مالی زوج، ملاک پرداخت خواهد بود. یعنی زن می‌تواند تا سقف ۱۱۰ سکه از مهریه‌اش را از طریق دادگاه یا اجرای ثبت مطالبه کند، و در صورتی که مرد این مقدار را پرداخت نکرد، زن می‌تواند تقاضای بازداشت برای او بکند اما مابقی مهریه را تنها در صورتی می‌تواند مطالبه کند که تمکن مالی مرد اثبات شود. بنابراین در صورت عدم توانایی مرد در پرداخت مهریه، مهریه‌ی بیش از ۱۱۰ سکه حبس ندارد و مطابق ماده ۲ قانون محکومیت‌های مالی با وی رفتار خواهد شد.

قانون مربوط به بازداشت مرد برای پرداخت نکردن ۱۱۰ سکه‌ی مهریه (و نه باقی مهریه در صورتی که مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد) قانونی جدید است که در مجلس هشتم به تصویب رسید. با تصویب این قانون بدون توجه به اینکه مهریه‌ی زن چقدر است، اگر مرد تمکن مالی نداشته‌باشد، دادگاه و قانون تنها از وصول ۱۱۰ سکه از آن (به صورت یک‌جا یا به صورت اقساط) حمایت می‌کند و پرداخت مابقی مهریه مستلزم تمکن مالی مرد است. به همین دلیل بعد از تصویب این طرح در مجلس هشتم می‌توان ۱۱۰ سکه را به نوعی مهریه ملی نامید.

درخواست تعدیل تقسیط مهریه

بعد از اینکه اعصار مرد در پرداخت مهریه برای دادگاه اثبات شد و دادگاه مهریه را قسط بندی نمود، مرد ممکن است واقعا بداند که مهریه چیست؟ و آن را به عنوان حق زن به رسمیت بشناسد اما واقعا توانایی پرداخت این اقساط را نداشته باشد در این صورت او می‌تواند درخواست تعدیل تقسیط مهریه بدهد و در صورتی که قاضی تشخیص دهد که او توانایی پرداخت این میزان اقساط و یا پیش پرداخت را ندارد، پیش پرداخت و اقساط را تعدیل می‌نماید و حکم جدیدی صادر می‌کند.

علاوه بر استفاده از مشاوره‌های حقوقی موسسه حقوقی رهپویان آتی نگر که زیرمجموعه‌ای از هولدینگ موسسه حقوقی مهاجرتی رهپویان مهاجر آتی نگر است، می‌توانید از مشاوره‌های کارشناسان مهاجرتی آن در دیگر زیرمجموعه‌اش یعنی موسسه مهاجرتی رهپویان مهاجر برای اخذ اقامت دائم کانادا و استرالیا بهره ببرید.