با رشد روزافزون فضای مجازی و ارتباط عموم افراد جامعه با اینترنت و رایانه، مخاطرات مختلفی نیز به وجود آمده‌اند که امنیت و سلامت شهروندان را تهدید می‌کنند. با پیشرفت تکنولوژی و فضای مجازی بسیاری از کارها با سهولت و سرعت بیشتر در حال انجام است، اما در کنار قابلیت‌های مثبتی که فضای مجازی به افراد می‌دهد، تهدیداتی را نیز ایجاد می‌کند؛ بنابراین می‌توان گفت فناوری اطلاعات زمینه ارتکاب اعمال مجرمانه، جرایم رایانه‌ای و جرائم فضای مجازی را ایجاد کرده است که می‌تواند خسارات و مشکلات فراوانی را برای جامعه ایجاد نماید. در همین راستا کشورها برای مبارزه با جرائم رایانه‌ای و اینترنتی قوانینی را تحت عنوان جرائم رایانه‌ای تنظیم کرده‌اند تا با این جرائم به مبارزه بپردازند.
در این مقاله ما شما را با مهم‌ترین سرفصل‌های جرایم رایانه‌ای، انواع آن و پیگیری دعاوی این حوزه آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.
ویژگی‌های فضای سایبری
کاربران می‌توانند به هرگونه خدمات اطلاعاتی الکترونیکی دستیابی پیدا کنند، بدون درنظرگرفتن اینکه این اطلاعات و خدمات در کدام نقطهٔ دنیا واقع شده‌است. محیط سایبری زمینهٔ فعالیت‌های اقتصادی مهم و ابزار ضروری برای انجام کلیهٔ معاملات تجاری و در سطح بین‌المللی بدون دخالت مستقیم بشر فراهم آورده‌است. محدودهٔ فعالیت کاربر به مرزهای فیزیکی یک خانه یا یک محل کار و حتی مرزهای یک کشور محدود نبوده و در یک سطح کم هزینه هر کاربر می‌تواند در هر زمانی و در هر مکانی با مردم در هر نقطه‌ای از جهان ملاقات کند و اطلاعات مبادله کند، بدون اینکه از محل واقعی و هویت فرد خبر داشته باشد.
از بعد اقتصادی فضای سایبری را می‌توان یک بازار واحد جهانی دانست که از ثمره‌های موفق جامعه مبتنی بر فناوری مدرن اطلاعاتی است که با روند توسعه آن روابط اجتماعی سنتی و فرهنگی حاکم بر روابط افراد را در سطح ملی دچار تحول نماید.
مجرمین سایبر
- هکر: دردههٔ ۱۹۷۰ واژهٔ هکر به شخصی اطلاق می‌شد که در برنامه‌نویسی بسیار ماهر و باهوش باشد. بعدها دردههٔ ۱۹۸۰ این واژه به معنی شخصی بود که در نفوذ به سامانه‌های نو به صورت ناشناس تبحر داشته باشد. امروزه بیشتر با هدف ترساندن هکرها، رسانه‌ها و مقامات مسئول مانند آژانس‌های دولتی وادارات پلیس، این واژه به هر شخصی که مرتکب یک جرم مرتبط با فناوری شود، اطلاق می‌کنند. این درست است که هکرهای کنجکاو می‌توانند سهواً باعث زیان‌های چشمگیری شوند، اما جستجو برای یافتن اطلاعات و آموزش، نه انتقام‌گیری یا صدمه زدن به دیگران، عاملی است که باعث می‌شود اکثر هکرها سرگرمی خود را به نحوی بیرحمانه دنبال کنند.
- کراکرها: ازسوی دیگر کرکرها هکرهای بدخواهی هستند. آنها به سامانه‌ها رخنه می‌کنند تا خرابکاری کنند، ویروس‌ها و کرم‌های رایانه‌ای را منتشر کنند، فایل‌ها را پاک کنند یا بعضی گونه‌های دیگر ویرانی را به‌بارآورند. اختلاس، کلاهبرداری یا جاسوسی صنعتی (سرقت اطلاعات محرمانه یک شرکت) تنها بخش کوچکی از اهداف احتمالی کرکرها است.
- تفاوت هکرها و کرکرها: هکرها دریک مورد مهم با کرکرها تفاوت دارند، کارهایی که آنها انجام می‌دهند معمولاً از روی بدخواهی نیست. انگیزه بیشتر هکرها برای این کار، تمایل شدید به یادگیری نحوه کار سامانه رایانه، یافتن راهی برای ورود مخفیانه به آنها و پیدا کردن سوراخ‌های امنیتی این سامانه‌ها است هیجان خواندن اطلاعاتی که می‌دانند اجازه دیدن آنهارا ندارند یا انجام کاری که می‌دانند قانونی نیست به لذت دست زدن به چنین تجاربی توسط هکرها به عنوان سرگرمی می‌افزاید. آنها در فعالیت‌های خود معتقد به نگرش ببین اما دست نزن هستند.
- فریک‌های تلفن: شکل دیگر از جرائم رایانه‌ای راًفریک‌های تلفن ” مرتکب می‌شوند. فریک‌ها به جای دسترسی به سامانه‌های رایانه‌ای، از طریق خطوط تلفن در دنیای سایبر گشت می‌زنند. فریک‌ها از میان نخستین هکرها دردهه۱۹۷۰ پدید آمدند. یکی از حوادثی که توسط فریک‌ها به وجود آمده بود در سال ۱۹۷۷ مربوط به اداره پلیس شهر نیویورک می‌شد، فریک‌ها به سامانه تلفن این اداره نفوذ کرده بودند و متن ضبط شده‌ای را که به تماس گیرندگان خوشامد می‌گفت تغییر داده بودند، در متن ضبط شدهٔ جدید گفته می‌شد که افسران پلیس مشغول خوردن نان شیرینی و نوشیدن قهوه هستند و فرصت پاسخ دادن به تلفن‌ها را ندارند، این پیام به تماس گیرندگان توجه می‌کرد که در موارد اورژانس با شماره ۱۱۹ تماس بگیرند.
بحران سازهای سایبر
- ویروس: ویروس‌ها یا برنامه‌های خود همانندساز، برنامه‌هایی هستندکه با هدف آلوده کردن سامانه‌های دیگر نوشته می‌شوند و معمولاً از طریق یک دیسکت و گاهی از طریق اینترنت یا شبکه‌های پست الکترونیک سرایت می‌کنند. بعضی ویروس‌ها ممکن است قادر به حمله به فایل‌های سامانه و ذوب کردن مادربورد یک رایانه، پاک کردن تمام داده‌های دیسک سخت و ازکارانداختن رایانه باشند.
- عنکبوت‌های موتورهای جستجو و پالس‌های الکترومغناطیس:که می‌توانند دسک سخت یک رایانه را ذوب کنند.
- کرم‌ها:می‌توانند به یک سامانه دسترسی پیدا کننداما نمی‌توانند در خارج از شبکه، برای نمونه از طریق یک دیسکت، گسترش پیدا کنند. کرم‌ها در یک رایانه مقیم می‌شوند و فضای رایانه را اشغال می‌کنند تا آنکه رایانه کند شود یا از کار بیفتد.
- بمب‌های منطقی:آنها تعمداً زیانبار ساخته می‌شوند اما مانند ویروس‌ها تکثیر نمی‌شوند. آنها طوری طراحی شده‌اند که طی یک دورهٔ زمانی دررایانه غیرفعال باقی می‌مانند و سپس با سررسیدن تاریخی که برنامهٔ آنها مشخص شده‌است منفجر می‌شوند. اهداف این بمب‌ها متفاوت است.
مصادیق جرم
دسترسی غیر مجاز به داده های رایانه ای
مقصود آن است که فرد بزهکار با نقض تدابیر امنیتی و به صورت غیر مجاز به داده های حفاظت شده دست یابد. به عنوان مثال، فردی با هک کردن سایت سازمان سنجش، اطلاعات مربوط به داوطلبان کنکور را برباید. همچنین، ممکن است یک بزهکار سایبری اقدام به هک کردن سایت و سیستم یک اپراتور تلفن همراه کرده و سپس اطلاعات و سوابق کاربری یکی از مشترکان را برداشت کند.
مطابق حکم ماده ۱ قانون جرایم رایانه‌ای، هر کس به جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای محکوم شود، به حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی از پانصد هزار تومان تا دو میلیون تومان و یا هر دوی این مجازات‌ها محکوم می‌شود.
البته نوع دیگری از جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای نیز قابل استنباط از ماده ۴ قانون جرایم رایانه‌ای است که تفاوت آن با جرم ماده ۱ این است که اطلاعات مورد نظر در این ماده از نوع اطلاعات سرّی است و علی‌الاصول مجازاتهای سخت‌تری به دنبال دارد. مجازات جرم دسترسی به اطلاعات سری و محرمانه، حبس از ۶ ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون تومان تا چهار میلیون تومان است که البته امکان جمع هر دو مجازات نیز وجود دارد.
در نتیجه باید توجه داشت که جرم دسترسی غیرمجاز پیرامون دسترسی به چه نوع اطلاعاتی تحقق یافته است تا بتوان مجازات مرتبط با جرم مذکور را استخراج کرد.
شنود غیرمجاز
مقصود از شنود غیرمجاز، آن است که بزهکار محتوای در حال انتقال ارتباطات شخصی (مقصود ارتباطات غیر عمومی است) را در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی و شنود نماید. به این ترتیب، دسترسی به رمز ورود پست الکترونیکی افراد و خواندن پیام های موجود در آن ها، یا دسترسی به ارتباطاتی که افراد از طریق شبکه های ارتباطی با یکدیگر دارند؛ می تواند مصداقی از شنود غیرمجاز باشد.
برای آنکه مجازات شنود غیرمجاز را بررسی کنیم باید بین دو حالت متفاوت از این جرم تمایز قائل شویم که در دو قانون مختلف از مقررات حقوقی ایران به آن اشاره شده است.
در حالت اول، مطابق ماده ۵۸۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، ممکن است شنود غیرمجاز توسط فردی اتفاق بیافتد که از مقامات و مامورین دولتی است. مجازات این حالت، می‌تواند حبس از یک تا سه سال و یا جزای نقدی از ششصد هزار تومان یک میلیون و هشتصد هزار تومان باشد.
در حالت دوم که مصداق مورد نظر قانون جرایم رایانه‌ای است، مجازات حبس از ۶ ماه تا ۲ سال یا جزای نقدی از یک میلیون تومان تا چهار میلیون تومان، در انتظار مجرمانی است که اقدام به شنود غیرمجاز می‌کنند.
به بیان دیگر مجازات مورد نظر قانون مجازات اسلامی، صرفا مربوط به شنود غیرمجاز توسط مقامات دولتی است و مجازات مندرج در قانون جرایم رایانه‌ای مربوط به افرادی است که شنود غیرمجاز انجام می‌دهند و از دایره مقامات دولتی نیز خارج هستند و شهروندان عادی یک جامعه محسوب می‌شوند.
جاسوسی رایانه ای
دسترسی به داده های سری رایانه ای، شنود آن ها، در دسترس قراردادن آن ها برای افراد فاقد صلاحیت و می تواند مصداقی از جاسوسی رایانه ای باشد.
جعل رایانه ای
تغییر متقلبانه داده های رایانه ای به نحوی که فرد بتواند از این داده ها استفاده نماید؛ مصداقی از جعل رایانه ای است. به عنوان مثال، کارمند بانک ممکن است با دسترسی به شبکه حساب های بانکی، اقدام به دستکاری متقلبانه صورت حساب ها نماید. البته دایره شمول جعل رایانه ای تنها محدود به موسسات مالی و شرکت ها نیست. ممکن است یک دانشجو از طریق هک نمودن سایت استاد خود، اقدام به دستکاری اطلاعات آموزشی یا تغییر متقلبانه نمره های خود یا دیگران نماید. همچنین، تغییر در داده های موجود در کارت های حافظه نیز از جمله مصداق های جعل رایانه ای هستند. به عنوان مثال، مرتکب با ربودن فلش مموری فرد دیگر، اقدام به تغییر متقلبانه داده های موجود در آن می نماید.
رواج جعل هویت رایانه‌ای و استفاده از اطلاعات اشخاص دیگر برای ساخت اکانت‌ها و صفحات جعلی مجازی به حدی غیر قابل انکار رسیده است که بسیاری از افراد مشهور و یا حتی اشخاص غیرمشهور و شهروندان عادی جامعه نیز با این مشکل درگیر شده‌اند.
زمانی که این صفحات جعلی با مشخصاتی عمومی و یا مبهم و ناشناخته ساخته شوند، غالبا مشکل حقوقی خاصی در میان نیست اما ساخت صفحات جعلی زمانی مشکل‌ساز می‌شود که نام و مشخصات صفحه، به شخص حقیقی یا حقوقی خاصی تعلق داشته باشد و به نوعی صفحه جعلی خود را به جای یک شخصیت واقعی جا بزند.
جعل هویت رایانه‌ای، هر چند به طور رسمی در قانون جرایم رایانه‌ای جرم‌انگاری نشده است اما این جرم در حالت معمول متشکل از جرایمی مانند سرقت رایانه‌ای، کلاهبرداری رایانه‌ای و یا جعل رایانه‌ای است و از باب وقوع این جرایم می‌توان جعل هویت رایانه‌ای را قابل مجازات دانست.
مجازات جعل هویت رایانه‌ای در خصوص جرایمی مانند سرقت و کلاهبرداری و جعل رایانه‌ای، مطابق مواد مرتبط با این عناوین در قانون جرایم رایانه‌ای صورت می‌گیرد و در رابطه با جرایم دیگر مانند افترا، آزار و اذیت، اخاذی و… رجوع به قانون مجازات اسلامی چاره‌ساز خواهد بود.
مجازات جرم جعل رایانه‌ای
باید بگوییم که با نگاهی به ماده ۶ قانون جرایم رایانه‌ای، مجازات جاعل رایانه‌ای حبس از ۱ تا ۵ سال یا جزای نقدی دو میلیون تا ده میلیون تومان و یا جمع هر دوی مجازاتهای حبس و جزای نقدی خواهد بود.
در ماده ۷ قانون جرایم رایانه‌ای، جرم دیگری نیز در ارتباط با جرم جعل رایانه‌ای به رسمیت شناخته شده است که مطابق آن:
هر کس با آگاهی از جعلی بودن دادهها یا کارت‌ها و تراشه‌های موضوع ماده ۶، از آنها استفاده کند، مرتکب جرم استفاده از محتوای مجعول شده است و مجازاتهای مخصوص جعل رایانه‌ای که در ماده ۶ وجود دارد، شامل حال او نیز خواهد شد.
سرقت رایانه ای
برای آنکه بتوانیم جرم سرقت رایانه‌ای را بهتر بشناسیم، نیاز است تا به متون حقوقی مرتبط با جرایم رایانه‌ای نگاهی بیاندازیم. قانون جرایم رایانه‌ای به عنوان مهم‌ترین قانون مرتبط با انواع جرایم رایانه‌ای در نظام حقوقی ایران، در فصل سوم و در ماده ۱۲ به جرم سرقت رایانه‌ای پرداخته است.
مطابق این ماده، منظور از سرقت رایانه‌ای ربودن غیرمجاز داده‌های (اطلاعات) متعلق به شخص دیگر است به نحوی که خود شخص به آن دادهها همچنان دسترسی داشته باشد یا آنکه به کل دسترسی به دادهها را نیز از دست بدهد.
با نگاه به محتوای ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه‌ای، درمی‌یابیم که قانونگذار جرم سرقت رایانه‌ای را به نوعی اقدام علیه محرمانگی افراد تلقی کرده است و ارزش مالی اطلاعات را شرط لازم برای تحقق این جرم ندانسته است. به همین خاطر فارغ از مالی یا غیرمالی بودن اطلاعات سرقت شده، جرم سرقت رایانه‌ای امکان وقوع دارد و این بر خلاف موضوع ارزش مالی داشتن در نوع سنتی سرقت است. مانند عکس‌های دیجیتالی خانوادگی در یک سیستم رایانه‌ای که ارزش مالی ندارند اما می‌توانند مصداق سرقت رایانه‌ای باشند.
سرقت رایانه‌ای می‌تواند در قالب‌های مختلفی صورت بگیرد. ممکن است گاهی یک فرد با ورود به خانه شخص دیگری اطلاعات سیستم رایانه او را سرقت کند. این شکل بی‌شباهت به سرقت سنتی نیست اما تفاوت آن در سرقت اطلاعات است.
نوع دیگر می‌تواند از طریق انواع فیشینگ انجام شود. مثلا به سرقت بردن اطلاعات بانکی یک فرد با ایجاد صفحه جعلی درگاه بانک هنگام خرید اینترنتی، از اَشکال متداول سرقت رایانه‌ای هستند. فیشینگ می‌تواند از روش‌های دیگری مانند ایمیل‌های جعلی نیز به وقوع بپیوندد. در مجموع به هر شکلی که انجام شود، سرقت رایانه‌ای در بستری دیجیتال و با رباش اطلاعات صورت می‌گیرد.
مجازات سرقت رایانه‌ای چیست؟
قانونگذار در ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه‌ای، میان دو نوع از سرقت رایانه‌ای تفکیک قائل شده است.
اولین نوع آن، حالتی است که سارق رایانه‌ای تمام اطلاعات فرد را سرقت کند، به نحوی که خود فرد دیگر دسترسی به اطلاعات خود نداشته باشد. در این حالت، حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی پانصد هزار تومان تا دو میلیون تومان و یا هر دوی این مجازات‌ها، در انتظار مجرم سرقت رایانه‌ای است.
در دومین نوع نیز ممکن است طوری سرقت رایانه‌ای صورت بگیرد که صاحب اطلاعات همچنان به اطلاعات خود دسترسی داشته باشد. در این وضعیت، مجرم به جزای نقدی از صد هزار تومان تا دو میلیون تومان محکوم خواهد شد.
نکته قابل ذکر آن است که مجازات سرقت رایانه‌ای در قیاس با مجازات سرقت سنتی به مراتب سبک‌تر است که این نشانگر عدم توجه کافی قانون‌گذاران به شیوع و گستره وسیع سرقت رایانه‌ای است.
کلاهبرداری رایانه ای
برای آنکه تعریف درستی از جرم کلاهبرداری رایانه‌ای ارائه دهیم بایستی به مستند قانونی این جرم رجوع کنیم. جرم کلاهبرداری رایانه‌ای در ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی و همچنین ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای مورد اشاره قرار گرفته است. تعریف این مواد نسبتا مفصل است که می‌توان به آنها رجوع کرد، اما به طور خلاصه می‌توان گفت که در جرم کلاهبرداری رایانه‌ای، مجرم با استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای و در بستری مجازی و با توسل به تقلب و فریب، اموال افراد یا سایر امتیارات و منافع مادی آنها را به دست می‌آورد.
می‌توان گفت که جرم کلاهبرداری رایانه‌ای به معنای به دست آوردن اموال افراد به وسیله رایانه یا سایر سیستم‌های مجازی و با استفاده از روش‌های فریبکارانه و متقلبانه است.
انواع روش‌های کلاهبرداری رایانه‌ای
مهم‌ترین انواع کلاهبرداری رایانه‌ای به شرح زیر است:
فروشگاه رایانه‌ای جعلی
در این نوع از کلاهبرداری، مجرم یا با طراحی صفحه تقلبی پرداخت اقدام به کلاهبرداری می‌کند یا پس از خرید محصول و پرداخت کارت به کارت اقدام به بستن صفحه خود می‌نماید شما پس از پرداخت وجه با صفحه‌ای مواجه می‌شوید که از دسترس خارج‌شده است.
فرستادن پیغام با هک صفحات شخصی
شما ممکن است با این تیتر در اخبار مواجه شده باشید. در این حالت مجرم با هک شبکه‌های اجتماعی افراد اقدام به ارسال پیام به دوستان و آشنایان فرد می‌کند و از آنها درخواست می‌کند که وجهی را به‌حساب شخص واریز نماید و یا لینک خرید رایانه‌ای را به افراد می‌فرستد تا از این طریق برای خرید از خود ایجاد اطمینان و ترغیب نمایند.
استفاده از دامنه‌های تجاری سرقتی
در این حالت فرد کلاه‌بردار با استفاده از ارم و مشخصات واحد تجاری صفحه فروشگاه آنلاین با مشخصات شبیه به سایت واقعی ایجاد و از این طریق اقدام به خالی کردن حساب می‌نماید.
در بالا مهم‌ترین و به‌روزترین واصلی‌ترین انواع کلاهبرداری مجازی نام‌برده شد. علاوه بر موارد فوق و با توجه به همان اصولی که در بالا مطرح شد کلاهبرداری از طرق زیر نیز معمول می‌باشد؛ اما توجه داشته باشید که پایه تمام این موارد شبیه یکدیگر است و تنها در نام و ریزه‌کاری‌ها اندکی تفاوت ملاحظه می‌شود:
حراج آنلاین
از طریق چت
اعلام برنده مسابقه یا قرعه‌کشی
ارسال ایمیل
آگهی تبلیغات و …
جرم کلاهبرداری رایانه‌ای چه مجازاتی در پی دارد؟
قانونگذار برای جرم کلاهبرداری رایانه‌ای در دو قانون تجارت الکترونیکی (مصوب ۱۳۸۲) و جرایم رایانه‌ای (مصوب ۱۳۸۸)، مجازاتهای مختلفی را پیش‌بینی کرده است. با توجه به آنکه قانون جرایم رایانه‌ای نسبت به قانون تجارت الکترونیک، دیرتر تصویب شده و اصطلاحا قانون موخر است و با در نظر گرفتن آنکه قانون جرایم رایانه‌ای قانون خاص در حوزه جرایم رایانه‌ای محسوب می‌شود، به نظر می‌رسد ملاک مجازات نیز، مقرراتی است که در قانون جرایم رایانه‌ای پیش‌بینی شده است.
مطابق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، اولین مجازات مجرم کلاهبرداری رایانه‌ای، رد مال به صاحب آن است. منظور از رد مال این است که منافع مالی و یا امتیازات مادی که مجرم با کلاهبرداری رایانه‌ای کسب کرده است باید به صاحب آن برگردانده شود. همچنین به تشخیص دادگاه، ممکن است مجرم به حبس از ۱ تا ۵ سال یا جزای نقدی از دو میلیون تومان تا ده میلیون تومان محکوم شود. لازم به ذکر است که امکان جمع شدن دو مجازات حبس و جزای نقدی نیز وجود دارد.
فراموش نکنید که وینداد بستری را آماده کرده است تا به راحتی بتوانید وکیل متخصص برای مشکل حقوقی خود را در حوزه دعاوی جرائم رایانه‌ای انتخاب کنید. برای این کار کافی است که مسائل حقوقی خود را ثبت کنید تا ما پس از بررسی دعوای مطرح شده، وکیل متخصص برای دعوا را به شما معرفی کنیم تا با هزینه‌ای معقول دفاع از پرونده شما را در کلیه مراحل دادرسی در دادگاه‌ها و سایر مراجع ذی صلاح برعهده بگیرد.
جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی
یکی از مصداق های قابل توجه جرایم رایانه ای، جرایم علیه اخلاق عمومی یا همان هرزه نگاری رایانه ای است. بر همین اساس، تهیه و انتشار فیلم ها و تصاویر مستهجن از افراد در شمار مصادیق جرم قرار دارد.
هتک حیثیت عملی است که سبب وارد شدن لطمه و آسیب به آبرو و شخصیت شخص یا اشخاصی می‌شود. مقررات قانونی ناظر به جرم هتک حیثیت رایانه‌ای شامل ماده ۱۶ و ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای می‌باشد.
طبق ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه‌ای می‌گوید: «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
همچنین بر مبنای ماده ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
نشر اکاذیب
نسبت دادن اعمالی بر خلاف حقیقت به دیگران با قصد اضرار به آن ها و یا تشویش اذهان عمومی می تواند مصادیق جرم نشر اکاذیب رایانه ای باشد. به عنوان مثال، ممکن است فردی در فضای مجازی، نقل قولی را با هدف ضرر رساندن به جایگاه اجتماعی یک مقام مسئول و البته به دروغ به وی نسبت دهد. در این صورت، وی مرتکب نشر اکاذیب رایانه ای شده است.
ماده قانونی ناظر به جرم نشر اکاذیب رایانه‌ای ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه‌ای است. وفق این ماده هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، راسا یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یادشده به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان) به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون تا چهل میلیون یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای به چه معناست؟
جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای که از مصادیق جرایم علیه محرمانگی محسوب می‌شود، در ماده ۱ قانون جرایم رایانه‌ای مورد اشاره قرار گرفته است.
مطابق این ماده دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای زمان محقق می‌شود که شخصی به طور غیرمجاز به دادهها (اطلاعات) یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی محافظت شده‌اند، دسترسی پیدا کند.
با نگاه به محتوای ماده ۱ قانون فوق‌الذکر درمی‌یابیم که جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای از منظر قانونگذار، جرمی مطلق است که برای تحقق آن نیازی نیست مجرم به دستاورد مادی یا منافع مالی خاصی دست پیدا کند و همین که به اطلاعات حفاظت شده به طور غیرمجاز دسترسی پیدا شود، جرم مذکور اتفاق افتاده است. در واقع باید توجه داشت سوءاستفاده بعدی مجرم از اطلاعات به دست آمده، ملاک جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای نیست.
مجازات جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای
مطابق حکم ماده ۱ قانون جرایم رایانه‌ای، هر کس به جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای محکوم شود، به حبس از ۹۱ روز تا یک سال یا جزای نقدی از پانصد هزار تومان تا دو میلیون تومان و یا هر دوی این مجازات‌ها محکوم می‌شود.
البته نوع دیگری از جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای نیز قابل استنباط از ماده ۴ قانون جرایم رایانه‌ای است که تفاوت آن با جرم ماده ۱ این است که اطلاعات مورد نظر در این ماده از نوع اطلاعات سرّی است و علی‌الاصول مجازاتهای سخت‌تری به دنبال دارد. مجازات جرم دسترسی به اطلاعات سری و محرمانه، حبس از ۶ ماه تا دو سال یا جزای نقدی از یک میلیون تومان تا چهار میلیون تومان است که البته امکان جمع هر دو مجازات نیز وجود دارد.
در نتیجه باید توجه داشت که جرم دسترسی غیرمجاز پیرامون دسترسی به چه نوع اطلاعاتی تحقق یافته است تا بتوان مجازات مرتبط با جرم مذکور را استخراج کرد.
تیم حقوقی وینداد با همکاری وکلای پایه یک دادگستری و کارشناسان حقوقی با تجربه می‌تواند گزینه بسیار مناسبی برای اشخاصی باشد که به نوعی با جرم دسترسی غیرمجاز رایانه‌ای مرتبط بوده و نیاز به دریافت خدمات متنوع حقوقی دارند.
جرم رمالی و فالگیری رایانه‌ای چگونه اتفاق می‌افتد؟
احتمالا شما هم در گشت‌وگذارهای مجازی خود در شبکه‌های اجتماعی با افرادی مواجه شده‌اید که مدعی داشتن علوم خاص در پیش‌بینی و پیش‌گویی هستند. این افراد تحت عناوین طالع‌بینی، دعانویسی، فال قهوه، ورق و… در تلاش برای یافتن طعمه‌های خود بوده و فضای مجازی نیز به آنها این امکان را می‌دهد که بدون ترس از لو رفتن هویت خود، دست به اینگونه فعالیت‌ها بزنند.
جرم رمالی و فالگیری رایانه‌ای می‌تواند به این شکل اتفاق بیافتد که شخص فالگیر در ازای دریافت مبالغ هنگفت، با ارسال اوراد یا نوشته‌جات و طلسم‌های متنی و تصویری در فضای مجازی، دست به رمالی و فالگیری بزند. همچنین برخی رمالان به شکل آنلاین از مشتری خود می‌خواهند که نیت کند و سپس عمل فالگیری را از راه دور برای او انجام می‌دهند و نتیجه را به او اعلام می‌کنند!
جرم رمالی و فالگیری رایانه‌ای چه مجازاتی دارد؟
همانطور که تاکید شد، تمام مطالب بالا در خصوص جرم رمالی و فالگیری، می‌تواند در خصوص نوع اینترنتی این جرم، یعنی رمالی و فالگیری رایانه‌ای نیز مصداق داشته باشد. در واقع زمانی که رمالی و فالگیری در بستر سایبری اتفاق می‌افتد و فرد فالگیر از طریق رایانه و اینترنت با مشتری ارتباط برقرار می‌کند، جرم در دسته جرایم رایانه‌ای وارد می‌شود.
مطابق تعاریف قانونی جرم کلاهبرداری رایانه‌ای زمانی محقق می شود که فرد بوسیله سیستم‌های رایانه‌ای و مجازی (مثل رایانه، پیامرسان‌ها و…) و با روش‌های فریبکارانه و متقلبانه، اموال کسی را تصاحب کند.
در مصداق جرم رمالی و فالگیری رایانه‌ای نیز می توان از تعریف جرم کلاهبرداری رایانه‌ای استفاده کرد و رمالی و فالگیری رایانه‌ای را روشی متقلبانه دانست که افراد در بستر رایانه و اینترنت از طریق آن، مال دیگری را تصاحب می‌کنند.
مطابق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، مجازات کلاهبرداری رایانه‌ای (رمالی و فالگیری رایانه‌ای)، رد مال به صاحب آن و همچنین حبس از یک تا پنج سال و یا جزای نقدی از دو تا ده میلیون تومان و یا هردوی مجازات‌ها، خواهد بود.
جرم پولشویی رایانه‌ای در قانون چگونه تعریف شده است؟
مطابق تعریف قانون مبارزه با پولشویی، جرم پولشویی عبارت است از:
الف) تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.
ب) تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان‌کردن منشأ غیرقانونی آن با علم به این که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد.
ج) اخفاء یا پنهان یا کتمان‌کردن ماهیت واقعی، منشأ، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی یا مالکیت عوایدی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم تحصیل‌شده باشد.
با ظهور عصر ارتباطات و توسعه اینترنت و فضای مجازی، مجال بروز نوع رایانه‌ای جرایم زیادی به وجود آمد.
پولشویی رایانه‌ای نیز به جرم پولشویی از طریق وسایل الکترونیکی مانند رایانه و بر بستر فضای مجازی اشاره دارد.
در حال حاضر مجرمین پولشویی می‌توانند با ابزارهای دیجیتالی مانند خرید و فروش رمزارزها و انجام معاملات اینترنتی، واریز به حساب‌های مختلف خیریه‌های جعلی و… منشا پول خود را به راحتی پنهان کنند.
جرم پولشویی چه مجازاتی دارد؟
برای آن که به مجازات جرم پولشویی اشاره کنیم باید به قانون مبارزه با پولشویی رجوع کنیم. مطابق قانون مبارزه با پولشویی، مرتکبین جرم پولشویی علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم مشتمل بر اصل و منافع حاصل (و اگر موجود نباشد، مثل یا قیمت آن) به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید حاصل از جرم محکوم می‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد.
در واقع مجازات جرم پولشویی مجازاتی مالی و مرتبط با استرداد پول و مصادره اموال مجرم است.
نکته مهم این است که مجازات پولشویی صرفا مربوط به خود جرم پولشویی است و مجازات جرم اولیه که منجر به کسب درآمد غیرقانونی شده است، به این مجازات اضافه خواهد شد.
یعنی اگر شخصی از طریق قاچاق مواد مخدر کسب درآمد کرده باشد و سپس درآمد مذکور را از طریق پولشویی محو کرده باشد، علاوه بر مجازات مالی و مصادره اموال، به مجازات قاچاق مواد مخدر نیز محکوم خواهد شد.
شرط‌بندی در فضای مجازی یا شرط‌بندی آنلاین چه وضعیتی دارد؟
هرچند مصادیق سنتی شرط‌بندی با وسایل خاص آن انجام می‌شود و اصولا در زمان تدوین این مجازات نیز، منظور از قمار، شرط‌بندی با اوصاف گفته شده، بوده است. اما امروزه با توسعه فضای مجازی و اینترنت، نوع جدیدی از شرط‌بندی به وجود آمده است که شرط‌بندی در فضای مجازی ، شرط‌بندی مجازی یا آنلاین یا اینترنتی نام دارد.
عمده مصادیق شرط‌بندی مجازی حول مسابقات ورزشی به ویژه فوتبال وجود دارد و در عمل هم معیارهای غیرقانونی بودن عمل قمار مانند کسب مال از برد و باخت را دارد.
با این وصف، برای آنکه به مجازات شرط‌بندی مجازی بپردازیم می‌توانیم به همان مواد قانون مجازات حول موضوع قمار استناد کنیم و در واقع شرط‌بندی مجازی را هم زیرمجموعه انواع شرط‌بندی بدانیم.
کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اینترنتی نیز سندی را به تصویب رسانده است که مطابق آن، برخورد با سایت‌های شرط‌بندی و قمار نیز از مصادیق جرایم رایانه‌ای محسوب می‌شوند و مجازات قماربازی قید شده در قانون مجازات اسلامی را به این شرط‌بندی مجازی هم تعمیم داده است.
همچنین، رای وحدت رویه‌ای نیز در این خصوص صادر شده است که تاکید دارد ارتکاب قمار و شرط‌بندی، با هر ابزاری، مانند استفاده از وبسایت‌های شرط‌بندی، جرم تلقی می‌شود و مجازاتهای مندرج در مواد مرتبط با قمار در قانون مجازات اسلامی در خصوص آنها صدق می‌کند.
جرایم رایانه‌ای اینستاگرام
یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی که افراد به‌وفور از آن استفاده می‌نمایند شبکه اجتماعی اینستاگزام است. در کنار فواید و کاربرد بسیار فروان این شبکه اجتماعی ما شاهد حجم بسیار زیاد شکایت از طرف کاربران هستیم. این در حالی است که بسیاری از قربانیان و اهداف این شبکه اجتماعی به هزاران دلیل سکوت کرده و اقدام به طرح شکایت نمی‌کنند. البته باید این نکته را در نظر داشت که برخی از افراد تصور می‌کنند امکان طرح دعوا و شکایت از پیج های اینستاگرامی وجود ندارد.
انواع جرائم اینستاگرامی عبارت است از:
مزاحمت
توهین و فحاشی
قذف
تهدید
کلاهبرداری
نحوه شکایت از پیج اینستاگرام
بسیاری از افراد که در اینستاگرام اقدام به ارتکاب جرم می‌کنند این تصور را دارند که زمانی که با فیلترشکن به شبکه اجتماعی وصل می‌شوند قابل‌پیگیری نیستند اما این تصور کاملاً غلط است و تمامی جرائم رایانه‌ای اینستاگرام قابلیت پیگیری قضایی دارند.
شما می‌توانید از شخص، پیج و یا اکانت اینستاگرامی کاربری که اقدام به ارتکاب هر یک از جرائم کرده است شکایت نمایید. برای این منظور دو شیوه برای شما وجود دارد:
- مراجعه به دادسرا جرائم رایانه‌ای: با مراجعه به دادسرا شما می‌توانید تشکیل پرونده داده و موضوع را رسیدگی نمایید. در این حالت برای انجام تحقیقات تکمیلی پرونده به پلیس فتا ارسال می‌گردد.
- مراجعه یا طرح شکایت در سایت پلیس فتا: شما می‌توانید شکایت خود از پیج اینستاگرام را با مراجعه به بخش اطلاعات مردمی پلیس فتا ثبت نمایید.
دادگاه صالح رسیدگی به شکایت از اینستاگرام، دادگاه صالح برای رسیدگی به رجم در این حالت دادگاه محل وقوع جرم یعنی داد کاه محل سکونت شکایت‌کننده است.
جرم انتشار اسکرین‌شات
کمتر کسی را می‌توان یافت که بر روی گوشی هوشمند خود لااقل یک پیامرسان یا شبکه اجتماعی را نصب نکرده باشد. با این حال نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که پیامرسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از ابزارهای ارتباطی متداول در میان شهروندان، همواره حاوی خطرات بالقوه‌ای به خصوص در حوزه امنیت سایبری و حریم خصوصی کاربران هستند. یکی از مواردی که ممکن است هر کاربری با آن مواجه شود، موقعیتی است که گفت‌وگوهای خصوصی خود با شخص دیگری و یا تصاویر خصوصی مبادله شده در یک پیامرسان به نحوی افشا شود. رایج‌ترین شیوه وقوع این امر، انتشار اسکرین شات متن و تصاویر چت‌ها است.
اسکرین شات یا نماگرفت، تصویری است که توسط یک کاربر و از طریق رایانه، تلفن همراه و یا هر وسیله دیجیتال دیگر از صفحه نمایش دستگاه مذکور، گرفته می‌شود.
اشاره به جرم انتشار اسکرین شات و مجازات انتشار اسکرین شات، در قوانین مختلفی به چشم می‌خورد.
قانون جرایم رایانه‌ای به عنوان تخصصی‌ترین سند مرتبط با جرایم فضای مجازی، در ماده ۱۶ و ۱۷ خود به نحوی به جرم انتشار اسکرین شات پرداخته است.
مجازات انتشار اسکرین شات چیست؟
در قانون جرایم رایانه‌ای مجازات انتشار اسکرین شات حبس از نود و یک روز تا دو سال و یا جزای نقدی از پانصد هزار تومان تا چهار میلیون تومان در نظر گرفته شده است. البته قاضی می‌تواند بنا به شرایط پرونده هر دوی این مجازات‌ها را همزمان اعمال کند.
همچنین اگر انتشار اسکرین شات توام با تحریف و تغییر به صورت مستهجن باشد، حداکثر هر دو مجازات در انتظار مجرم خواهد بود.
معاونت در ارتکاب جرایم رایانه‌ای
احتمالاً تا به حال شنیده‌اید که فردی به جهت معاونت در جرمی به مجازات مندرج در قانون محکوم شده باشد و شاید ندانید که معاون در جرم چه جایگاهی دارد و مجازات او به چه صورت است.
در برخی از موارد ممکن است مجرم در ارتکاب یک جرم تنها نبوده و فرد یا افرادی به او در ارتکاب جرم کمک نموده باشند. بسته به آنکه این افراد در روند ارتکاب جرم مسئول انجام چه کاری بوده و چه نقشی در فرآیند ارتکاب جرم داشته باشد، ممکن است شریک یا معاون در جرم قلمداد شوند.
مطابق آنچه در قانون مجازات اسلامی درج گردیده است:
«معاون جرم کسی است که شخص دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع یا تحریک به ارتکاب جرم نماید یا با دسیسه و فریب و سوءاستفاده از قدرت موجب وقوع جرم شود یا وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریقه ارتکاب جرم را به مجرم ارائه نماید».
مطابق آنچه در قانون جرایم رایانه‌ای عنوان گردیده است، مصادیق معاونت در ارتکاب جرایم رایانه‌ای به شرح ذیل می‌باشد:
- تهیه و توزیع یا معامله هر داده یا نرم‌افزار یا ابزار الکترونیکی که فقط در جرایم رایانه‌ای می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.
- معامله یا انتشار و در اختیار قرار دادن گذرواژه‌ها و داده‌هایی که جهت هک کردن سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی مورد استفاده قرار گیرند
- آموزش هک کردن، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای و تخریب و اخلال در دادهها یا سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی
جرم فیشینگ یکی از جرایم رایانه‌ای مهم!
آیا تا به حال برای شما یا اطرافیان شما اتفاق افتاده است که از طریق درگاه یک وبسایت پرداختی را از کارت اعتباری خود انجام دهید و بعد از آن کارت اعتباری شما خالی شده باشد؟ تصور کنید زمانی شما در یک وبسایت معتبر که متعلق به یک سازمان یا ارگان شناخته شده می‌باشد، اطلاعات محرمانه خود نظیر مشخصات کارت اعتباری و …. را وارد کرده، غافل از آنکه این درگاه معتبر نبوده و کلیه اطلاعات کارت اعتباری شما در فضای مجازی و به و وسطه آن درگاه فاش گردیده است.
فیشینگ عبارت است از آنکه افرادی با طراحی وبگاه‌های جعلی و یا پست الکترونیک قلابی اطلاعات شخصی و محرمانه سایر افراد نظیر نام کاربری، رمز عبور، اطلاعات مندرج در کارت‌های اعتباری و سایر اطلاعات محرمانه را از طریق ترغیب یا تحریک افراد به دست آورند.
این امر معمولاً از طریق وب‌سایت‌هایی اتفاق می‌افتد که قبلاً اعتماد شما نسبت به آن جلب گردیده است. به عبارت دیگر این افراد ممکن است از طریق پایگاه‌های معتبر و سرشناس اقدام به اخذ این اطلاعات نمایند و این امر به واسطه هدایت شما به صفحات جعلی و قلابی جهت وارد کردن اطلاعات شخصی صورت می‌گیرد درحالی‌که شما ممکن حتی تصور اینکه این صفحه قلابی باشد را هم نداشته باشید زیرا قبلاً به این وبگاه اعتماد کرده‌اید.
جرایم سایبری شرکت‌ها
به جهت ظهور و رواج استفاده از رایانه و کامپیوتر، میزان جرائم سایبری یا رایانه‌ای نیز به تبع آن رشد قابل توجهی یافته است. جرائم سایبری یا رایانه‌ای جرایمی هستند که در بستر فضای سایبر و با استفاده از رایانه توسط یک فرد یا شرکت صورت گرفته و به طریقی حق و حقوق سایر افراد را متضرر می‌نماید. به عبارت دیگر ممکن است جرم سایبری توسط شرکت یا شخص حقیقی و با استفاده از رایانه یا شبکه و در بستر سایر صورت گیرد. در این صورت جرمی که توسط شرکت و شخصیت حقوقی آن محقق شده با عنوان جرائم سایبری شرکت‌ها شناخته می‌شوند.
قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، در قوانین به صورت متمرکز در باب مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی مقرره‌ای وجود نداشت. صرفاً به صورت پراکنده در قانون تجارت و قانون جرائم رایانه‌ای درباره انحلال شخص حقوقی با حکم دادگاه، به مواردی به صورت مختصر اشاره شده بود.
در نهایت با تصویب قانون فوق، موضوع مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی و شرکت‌ها به صراحت مورد اشاره قانونگذار قرار گرفت.
وفق ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، اصل بر مسئولیت کیفری شخص حقیقی است و شخص حقوقی در صورتی دارای مسئولیت کیفری است که نماینده قانونی شخص حقوقی به نام یا در راستای منافع آن مرتکب جرمی شود. مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی مانع مسئولیت اشخاص حقیقی مرتکب جرم نیست.
بنابراین اگر فردی به نام یا در راستای شخص حقوقی یا یک شرکت مرتکب جرائم سایبری یا رایانه‌ای شود، علاوه بر مسئولیت کیفری شخص حقیقی، شرکت نیز واجد مسئولیت کیفری است.
در این راستا در صورت احراز مسئولیت کیفری شرکت در حوزه جرائم سایبری شرکت‌ها ممکن است یک یا چند مورد از مجازاتهای مقرر در ماده ۲۰ قانون مجازات اسلامی نسبت به وی اعمال گردد.
مراحل طرح دعوی علیه جرایم رایانه‌ای
- سامانهٔ ثنا برای ثبت الکترونیکی تمام شکایت‌ها ایجاد شده و شروع رسیدگی به هر دعوا با ثبت آن درسامانه ثنا صورت می‌گیرد http://sakha.adliran.ir/Accusation.aspx پس از طرح شکایت و پرداخت هزینهٔ اولیه، پرونده شما در نوبت رسیدگی قرار می‌گیرد. راه دیگری که برای ثبت شکایت وجود دارد مراجعهٔ حضوری در یکی از مراکز پلیس فتاست در این مراکز شما باید شکایت را به طور مکتوب ثبت کرده و منتظر ارجاع آن به دادسرا باشید.
- پس از ثبت و طرح دعوی جرائم رایانه‌ای و ارائه الکترونیکی یا فیزیکی مدارک لازم، مراتب از طریق پیامک به شما اطلاع داده خواهد شد مثلاً اینکه در چه روز و ساعتی و با به همراه‌داشتن کدام مدارک به دادسرای رسیدگی به جرائم رایانه‌ای مراجعه کنید. البته روند بررسی پرونده را می‌توانید از طریق سامانه پیگیری کنید. در مرکز هر استان یک شعبه دادسرای جرائم رایانه‌ای وجود دارد که به دعاوی مربوطه رسیدگی می‌کند. پلیس فتا به عنوان مجری قانون نیز در شهرستان‌ها و در مرحلهٔ پیش از دادرسی وظیفهٔ ثبت و رسیدگی به شکایات را برعهده دارد.
- پروندهٔ جرائم رایانه‌ای و موارد طرح دعوی جرائم رایانه‌ای برای جمع‌آوری و ثبت مدارک به دادسرای رسیدگی به جرائم رایانه‌ای می‌رود، دادیار موظف است دستور تفتیش، بررسی، انسداد، تعقیب و دیگر اقدامات لازم را صادر کند. در صورتی که برای جمع‌آوری مدارک نیاز به متخصص رایانه باشد، پلیس فتا به جمع‌آوری مدارک موجود در فضای رایانه‌ای می‌پردازد. در این مرحله هزینه‌های رسیدگی بر اساس آیین دادرسی جرائم رایانه‌ای مشخص می‌شود.
- دادیار دادسرای جرائم رایانه‌ای پس از بررسی مدارک جمع‌آوری‌شده در صورت تشخیص‌دادن جرم اقدام به صدور کیفرخواست می‌کند. این به معنی ارجاع دعوا به دادگاه صالح است. مقررات دادگاه صالح در جرائم رایانه‌ای کمی متفاوت است، مثلاً ممکن است محل بزه‌دیده و مجرم متفاوت باشد که در این صورت دادیار باید دادگاه صالح را مشخص کند و اگر دادگاه مرجوع پس از بررسی به مدارک تشخیص دهد که برای رسیدگی به دعوی صالح نبوده قرار عدم رسیدگی صادر خواهد کرد و دعوی به دادگاه صالح ارجاع داده خواهدشد.
- پس از صدور رأی توسط قاضی مراتب پیگیری، تعقیب و مجازات مجرم آغاز می‌شود و در صورت حضور مجرم امکان تجدید نظر برای او وجود خواهد داشت.
پیگیری و طرح دعاوی جرایم رایانه‌ای
جرائم در فضای رایانه‌ای پیچیدگی‌های خاصی دارند و هرروزه تغییر می‌کنند و شمار موارد طرح دعوی جرائم رایانه‌ای رو به فزونی است. معمولاً مجرمان این حوزه نیز از راه و چاه‌های فرار از مجازات و دستگیری مطلع هستند به همین دلیل اگر یک جرم رایانه‌ای علیه شما اتفاق افتاده اولین کار مشورت با یک وکیل یا کارشناس حقوقی متخصص حوزه جرایم رایانه‌ای است. وکیل و کارشناس با اطلاع از مواد قانونی و جزئیات جرائم می‌تواند راه شما برای رسیدگی به جرم و مجرم را هموار کند و مبادرت به طرح دعوی جرائم رایانه‌ای نماید.
