مدارک لازم برای انحصار وراثت

انسان‌ها از مدت زمان زندگی خود با همدگیر تعامل برقرار کرده و در این میان یک سری آثار حقوقی هم به وجود می آید که از انحصار وراثت از جمله این موارد میباشد. در حقیقت این تعاملات بیشتر در زمینه مالی صورت پذیرفته و حتی بعد از فوت فرد نیز ادامه خواهد داشت وفقط به دوران زندگی و حیات شخص منتهی نمی‌شود. بعد از مرگ انسان انحصار وراثت تعامل مالی خود را ادامه می دهد و به همین سبب هر فردی باید تکلیف اموالش را قبل از مرگ به طور کامل مشخص کند. وراث برای اینکه بتوانند  ارث فرد فوت شده را تقسیم کنند باید گواهی انحصار وراثت در دست داشته باشند.

این مسیله زمانی معین می‌شود که انسان‌ها وصیت داشته و آن را در اختیار وکیل پایه یک دادگستری قرار دهند. به طور معمول انحصار وراثت زمانی انجام می‌شود که فرد فوت کرده باشد و فرزندان و ورثه به دنبال کسب حقوق خود از شخص متوفی باشند. مرجع صلاحی که می‌تواند گواهی انحصار وراثت را صادر کند مسلما دادگاه محل سکونت شخص متوفی خواهد بود، و البته پیش از مرجع صالح صادر کننده انحصار وراثت دادگاه محل سکونت شخص متوفی بود، اما امروزه مسیولیت آن به عهده شورای حل اختلاف می باشد. همچنین  اگر محل سکونتشخص فوت شده نامشخص باشد مسئولیت آن برعهده دادگاهی میباشد که آخرین بار شخص متوفی در آن ساکن بوده است و بنابراین در صورتی که شخص چندین مکان را برای زندگی و سکنی خود انتخاب کرده باشد و مثلا آخرین مرتبه در تهران زندگی کرده باشد دادگاه‌های شهر تهران باید مسیله انحصار وراثت آن شخص متوفی را مورد بررسی و رسیدگی قرار دهند.

افراد واث فرد متوفی

کسانی که از شخص فوت شده معمولا ارث می‌برند از منظر قانون و شرع به سه دسته متفاوت گروه بندی می‌شوند که آنها را در ادامه بیان میکنیم:

وراث طبقه اول که پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد را شامل می شود.

وراث طبقه دوم که اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها می باشند.

وراث طبقه سوم که عمو، دایی، خاله و اولاد آن‌ها را شامل می شود.

دقت داشته باشید که اگر در هر کدام از این طبقه بندی‌ها حتی یک نفر از ورثه در قید حیات باشد هیچ ارثی به دیگر طبقات تعلق نخواهد گرفت.

افراد ذینفع در ترکه

افراد ذینفع در ترکه، به جز از وراث، عبارتند از:

• طلبکار متوفی، به منظور تشخیص رسمی وراث برای گرفتن سهم ایشان از بدهی متوفی که به نسبت سهم الارث بر عهده آنان قرار می‌گیرد.
• وصی در مواردی که تعیین وراث برای تنفیذ و اجرای وصایای متوفی لازم است.
• موصی‌له به خاطر حقی که نسبت به موصی به پیدا می‌کند، در مواردی که تنفیذ وصیت مزبور از سوی وراث لازم است.
• شخصی که از اثبات وراثت شخص دیگری منتفع می‌گردد می‌تواند درخواست انحصار وراثت بدهد.مثل کسی که مالی از ترکه را از وراث خریده است.

مدارک لازم برای درخواست گواهی انحصار وراثت

1. ارائه اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل شده آن الزامی است. (برای تهیه کپی در برابر اصل می‌توان به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرد.)
2. اسامی کلیه وارثان می‌بایست در فرم مخصوصی که توسط شورای حل اختلاف در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد نوشته و توسط ۲ نفر از اشخاصی که وراث و شخص فوت شده را می‌شناسند در یکی از دفاتر اسناد رسمی امضاء شده و در دفاتر اسناد رسمی تایید شود.
3. وراث باید پس از فوت شخص، لیست کلیه اموال و دارایی‌های او (اعم از وجه نقد، کالا، ملک و …) را به اداره دارایی محل سکونت متوفی ارائه نمایند و رسید آن را دریافت کنند.
4. متقاضی می‌بایست علاوه بر شناسنامه خود کپی برابر اصل شده شناسنامه سایر وراث را نیز تهیه و به شورای حل اختلاف تقدیم نماید. ارائه اصل شناسنامه‌ها جهت ملاحظه هم الزامی است.
5. اگر فرد فوت شده همسر دائمی داشته باشد، همراه داشتن عقد‌نامه او و کپی آن الزامی است.

پس از تهیه این مدارک، متقاضی می بایست به شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت شخص فوت شده مراجعه کند و ضمن پرداخت هزینه مصوب، تقاضای تصدیق انحصار وراثت را به همراه مدارک بالا، تقدیم شورا کند. این درخواست مورد رسیدگی قرار میگیرد و اگر مدارک مورد نیاز کامل باشد و مشکلی وجود نداشته باشد، دستور صدور آگهی در یکی از روزنامه های کثیر‌الانتشار کشور صادر می‌شود. اگر ظرف یک‌ماه هیچ فرد جدیدی نسبت به اموال متوفی ادعایی نکرد، قاضی گواهی انحصار وراثت و سهم هر یک از وراث را صادر خواهد کرد.

اگر فرد جدیدی در طی آن یک ماه ادعای سهم دار بودن نسبت به اموال متوفی را کرد، باید به دادگاه مراجعه کند تا دادگاه صحت و سقم ادعای او را مشخص کند و بعد از تعیین تکلیف درباره این فرد، نسبت به صدور گواهی انحصار وراثت اقدام کند. دادگاه در این تصدیق در صورت درخواست وراث، سهم هر یک از ورثه را از ارث تعیین می‌کند.

در خواست صدور گواهی انحصار وراثت از چه مرجعی میباشد؟

برای صدور گواهی انحصار وراثت باید به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت دائمی متوفی مراجعه کرد. لیکن باید توجه کرد که رسیدگی به دعاوی درباره اصل و نسب، وصیت، تولیت یا وقف که ممکن است پس از فوت متوفی ایجاد شود کماکان در صلاحیت دادگاه های عمومی است و چنین دعاوی حتی با توافق طرفین قابلیت طرح در شورای حل اختلاف را ندارد.

مراحل انحصار وراثت

همانطور که متوجه شدید به محض فوت فردی، کسی دیگر قادر به دخل و تصرف در اموال او نخواهد بود. سپس نهایتا انحصار وراثت املاک از سوی مرجع رسمی اعلام می‌شود که این مرجع شورای حل اختلاف است و در ادامه سعی داریم تا شما را با مراحل آن آشنا نماییم:
به طور کلی پس از اینکه فرد موردنظر فوت شد و پزشک مرگ او را تایید کرد، گواهی فوت توسط ثبت احوال تایید خواهد شد و صادر می‌شود. در مقابل نیز شناسنامه فرد مورد نظر باطل خواهد شد و در نتیجه بایستی اصل گواهی فوت را در کنار کپی آن باید به دادگاه ارائه دهید.

وراث پس از مرگ فرد متوفی بایستی لیست اموال منقول و غیرمنقول وی را به اداره دارای محصل سکونت تحویل دهند و رسیدی دریافت نمایند که این رسید در کنار سایر گواهی در نهایت به دادگاه ارائه خواهد شد.

اولی مرحله برای دریافت گواهی انحصار وراثت املاک این است که فرم مخصوص آن را از شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی دریافت نمایید که در آن بایستی اسم افرادی که از متوفی ارث می‌برند به همراه مشخصات کامل و نسبت آن‌ها با متوفی قید کنید. پس از کامل کردن این فرم باید به دو محل دیگر برای تکمیل کردن مدارک مراجعه کنید و با فرم تکمیل شده به شورای حل اختلاف مراجعه نمایید. دقت داشته باشید که اسامی وراث فرد متوفی بایستی در یک فرم خاصی که توسط دادگاه ارائه می‌شود لیست گردد و سپس دو فرد غیر وراث که وراث را می‌شناسند باید فرم را امضا نمایند. همچنین گذشته از آن امضا وراث هم توسط اسناد رسمی تایید و گواهی را به دادگاه ارائه دهند.

فرد متقاضی که به دنبال انحصار وراثت است باید در کنار شناسنامه خود کپی شناسنامه وراث را نیز کسب کرده و به دادگاه ارائه دهد. همچنین در کنار کپی باید اصل شناسنامه وراث را نیز توسط یک مدیر دفتر دادگاه کنترل شود و قطعا این موضوع الزامی خواهد بود.

پس از آنکه مدارک کامل آماده شد می‌توانید درخواست خود را به دادگاه تقدیم نمایید تا سایر مراحل اداری سپری شود. از این مرحله به بعد کار صدور گواهی انحصار وراثت املاک بر عهده شورای حل اختلاف خواهد بود. در واقع مراجع قضایی پس از ملاحظه اسناد و مدارکی که ارائه شد و با هزینه شما در یک روزنامه کثیرالانتشار تقاضای شما را آگهی نموده تا اگر متوفی وارث دیگری هم دارد با ملاحظه آن‌ها به دادگاه مراجعه نماید. پس از گذشت یک ماه از انتشار این آگهی اگر فردی اعتراض نکند گواهی انحصار وراثت ملک صادر می‌شود و شما می‌توانید با داشتن این گواهی به صورت قانونی برای تقسیم ارث اقدام نمایید. بانک‌ها نیز با وجود این گواهی به شما اجازه برداشت از حساب متوفی را خواهند داد.

دقت داشته باشید که اگر متوفی دارای چندین وارث باشد یا در زمان طلب اموال همه آن‌ها باید حضور داشته باشند یا به یک نفر وکالت رسمی برای جمع آوری اموال بدهند که روش دوم قطعا بهتر و از لحاظ زمانی هم به صرفه‌تر خواهد بود. ملک یا املاکی که به نام متوفی در اداره املاک ثبت شده باشد با ارائه گواهی انحصار وراثت خانه یا انحصار وراثت زمین به نام تمامی وارثان ثبت خواهد شد.

مدت زمان لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت

در صورتی که ارزش ماترک متوفی کمتر از ۳۰میلیون ریال باشد، شورای حل اختلاف بدون انتشار آگهی و دعوت از ورثه، در جلسه فوق العاده با توجه به اسناد و مدارک ارائه شده، گواهی انحصار وراثت را صادر می کند. در صورتی که ماترک، بر اساس گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، بیش از ۳۰میلیون ریال ارزش داشته باشد، در فرضی که آخرین سکونتگاه متوفی در شهر بوده باشد به هزینه متقاضی، درخواست وی یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار آگهی می شود و در فرضی که آخرین اقامتگاه متوفی در روستا بوده باشد درخواست متقاضی در روستا اعلام عمومی می شود. پس از گذشت یک ماه از آگهی یا اعلام عمومی در صورت عدم وصول اعتراض، با توجه به اسناد و مدارک ارائه شده گواهی انحصار وراثت صادر می شود.

اگر در مهلت یک ماهه از زمان نشر آگهی هر شخص ذی نفعی به درخواست صدور گواهی انحصار وراثت اعتراض کند، مثلا شخصی ادعا کند که ورثه منحصر به اشخاص ذکر شده در درخواست نبوده و نام یک یا چند تن از ورثه عمداً یا سهواً اعلام نشده است یا شخصی مدعی شود که وصیت نامه ای از متوفی موجود است، شورای حل اختلاف در مواردی که صلاحیت رسیدگی به آن ها را دارد با تشکیل جلسه و دعوت از طرفین به موضوع رسیدگی و حکم مقتضی را صادر می کند و در مواردی که خارج از صلاحیت شورای حل اختلاف است با وصول اعتراض، رسیدگی به موضوع را در شورا تا تعیین تکلیف در دادگاه صالح متوقف می کند.

نتیجه گیری

1. درصورتی که وراث متوفی یا سایر اشخاص ذینفع به خواهند تصدیق انحصار وراثت تحصیل کنند، درخواست نامه کتبی مشتمل برنام ومشخصات درخواست کننده ومتوفی و ورثه و اقامتگاه آنها ونسبت بین متوفی ووارث تنظیم نموده، به دادگاه تسلیم می نماید.
2. دادگاه رسیدگی کننده درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار یا محلی اگهی می نماید. درنقاطی که روزنامه دائر نیست دادگاه می تواند به جای اگهی در روزنامه محلی به تعداد لازم به هزینه متقاضی گواهی حصر وراثت، آگهی تهیه نموده ودر معابر همان محل الصلق نماید.
3. پس ازیکماه ازتاریخ نشر اگهی ،درصورتی که معترضی نبود دادگاه تمام ادله واسناد درخواست کننده تصدیق را از برگ شناسنامه و گواهی گواه وغیره درنظر گرفته، تصدیقی مشعر بر وراثت و تعیین تعداد وراث و نسبت آنها به متوفی صادر می نماید و درصورت اعتراض، دادگاه جلسه ای برای رسیدگی به اعتراض معین نموده به معترض و درخواست کننده تصدیق اطلاع می دهد و درجلسه ای پس از رسیدگی حکم خواهد داد. این حکم قابل تجدید نظر است.
4. دادگاه بخش می تواند گواه ها را احضار کرده وگواهی آن را استماع نماید. چنانچه گواه در خارج از مقرر دادگاه ساکن باشد، تحقیق از گواه بوسیله دادگاه محل اقامت گواه یا نزدیکترین دادگاه محل اقامت گواه به عمل خواهد آمد.
5. درصورتی که بهای ترکه بیش از ده میلیون (۱۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال نباشد، دادگاه بدون انتشار آگهی به ادله درخواست کننده رسیدگی و درخواست صدور وراثت را حسب اقتضای دلایل قبول یا رد می نماید.
6. درصورتی که به واسطه معلوم نبودن ورثه یا برای تصفیه ترکه و غیره قبلا برای معرفی ورثه آگهی شده باشد، صدور ثصدیق انحصار وراثت محتاج به اگهی جدید نبوده و درصورت درخواست هریک از ورثه یا اشخاص ذینفع تصدیق انحصار وراثت صادرخواهد شد.
7. رای دادگاه دایر بر دادخواست تصدیق قابل فرجام است.
8. درکلیه مواردی که دادستان تشخیص دهد که متوفی بلا وارث بوده و درخواست اشخاص برای صدور تصدیق بی اساس است، می تواند به درخواست تصدیق انحصاروارثت اعتراض نماید و نیز می تواند در صورتی که متوفی را بلا وارث بداند، به تصدیق انحصار وراثت درموردی که تصدیق مسبوق به آگهی نیست اعتراض کند و درهر حال دادستان حق دارد از رای دادگاه پژوهش و فرجام بخواهد.
9. مادامی که برای محجور، قیم و برای غایب امین معین نشده، دادستان می تواند به نام محجور و غایب، به درخواست تصدیق انحصار وارثت اعتراض نماید.
10. در مورد ماده ۳۶۴ اشخاص ذی نفع می توانند به درخواست تصدیق وهمچنین به تصدیقی که درموضوع وراثت صادر می شود، اعتراض نمایند و رای دادگاه دراین خصوص قابل پژوهش و فرجام است.
11. اشخاصی که تصدیق انحصار وراثت تحصیل کرده اند، می توانند مطابق تصدیق نامبرده ترکه ومطالبات متوفی را از کسانی که مدیون یا متصرف مال متوفی هستند، مطالبه نمایند مدیون یا متصرف باید ترکه و مطالبات متوفی را به آنها تسلیم نماید و درصورت تادیه دین و یا تسلیم مال درمقابل هرمدعی وراثت، بری محسوب خواهدشد و مدعی نامبرده حق رجوع به شخص یا اشخاصی خواهد داشت که طلب متوفی رابه وصول و  یا مال متعلق به او ر ادریافت نموده اند.
12. مدیون که بدهی خود را به وراث متوفی می دهد می تواند رو نوشت گواهی شده انحصار وراثت را از وارث بخواهد.
13. در تصدیق انحصار وراثت به درخواست ورثه دادگاه حصه هریک از ورثه را معین می نماید.
14. در تصدیق انحصار وراثت باید نسبتی که وارث یا ورثه به مورث خود دارند؛ از متروکات به نحو اشاعه معین شود.
15. درصورتی که ورثه بخواهد ملک غیرمنقولی که به نام مورث ثبت شده است، به نام آنها ثبت گردد باید تصدیق انحصار وراثت یا رو نوشت گواهی شده آن را که مشتمل بر تعیین سهام باشد به اداره ثبت تسلیم نمایند.