مجازات دروغ در دادگاه

در نظام حقوقی ایران ، صرف دروغ گفتن ( اظهار خلاف واقع ) جرم محسوب نمی شود و قابل مجازات نمی باشد ولیکن چنانچه دروغگویی با اوصاف و شرایط خاصی که قانونگذار بر شمرده است همراه باشد ، جنبه مجرمانه پیدا کرده ، جرم محسوب و قابل مجازات می باشد . مواردی از این دست عبارتند از :

• هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد تحت عنوان « شهادت کذب » ( ماده 650 قانون مجازات اسلامی ) مجازات می شود .
• هر کس در دادگاه سوگند دروغ یاد کند تحت عنوان « سوگند دروغ » ( ماده 649 قانون مجازات اسلامی ) مجازات می شود .
• هر کس به قصد ضرر رساندن به دیگری بوسیله نامه و غیره دروغ پراکنی کند تحت عنوان « نشر اکاذیب » ( ماده 698 قانون مجازات اسلامی ) مجازات می شود .
• صدور گواهی خلاف واقع و دروغ از سوی پزشکان تحت عنوان « تصدیق خلاف واقع توسط پزشک » ( ماده 539 قانون مجازات اسلامی ) قابل پیگیری و مجازات است .
• گزارش دادن خلاف واقع ( دروغ ) توسط ضابطین دادگستری ( اعم از نیروی انتظامی و ….) تحت عنوان « گزارش خلاف واقع ضابط دادگستری » ( ماده 711 قانون مجازات اسلامی ) قابل پیگیری و مجازات است .
• ارائه ترازنامه و حساب سود و زیان دروغ به اداره دارایی نیز می تواند تحت عنوان « جرم فرار از مالیات » تحت پیگیری و اعمال مجازات باشد . ( ماده 201 قانون مالیاتهای مستقیم )

شهادت دروغ

شهادت یعنی اینکه شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوا و به ضرر دیگری اعلام اطلاع از وقوع امری کند. به گفته وی، شهادت دروغ به این معناست که شخصی شهادتی برخلاف واقعیت و حقیقت ارائه دهد. به عبارت دیگر وقتی فرد خلاف آنچه دیده است نزد دادگاه و مقامات رسمی اطلاع‌رسانی کند شهادت دروغ داده است.

 این جرم از جرایم عمدی است و از این رو نمی‌توان کسی را که سهواً و به اشتباه مبادرت به بیان اکاذیب در قالب شهادت کرده است، مشمول جرم شهادت دروغ دانست. مجازات جرم شهادت دروغ زمانی متصور است که ادای شهادت در دادگاه صالح و نزد مقامات رسمی انجام شود.

با توجه به اطلاق و عموم ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات، مقام‌های رسمی‌ اختصاص به مقامات قضایی ندارد و به این ترتیب اگر کسی مثلاً در اداره ثبت احوال به دروغ شهادت دهد که فلان شخص صاحب فرزندی شده است و این شهادت، باعث صدور شناسنامه شود. شهادت این فرد مشمول ماده ۶۵۴ می‌شود.  شهادت دروغ موجب بطلان حکم است،هر حکمی‌که بر اساس شهادت دروغ صادر شود بلا اثر می‌شود.

مجازات شاهد کاذب

شاهد کاذب را می‌توان تعقیب کرد؛ اما باید کذب بودن شهادت فرد خاطی در دادگاه صالح به موجب حکم قطعی اثبات شود و با اثبات شهادت کذب است که حکم ناشی از آن نیز از اعتبار ساقط می‌شود. بعد از باطل شدن رای دادگاه به دلیل ثابت شدن شهادت کذب، در صورتی که محکوم‌به در زمان صدور رای موجود باشد باید مسترد شود و اگر موجود نباشد شهود باید جبران خسارت کنند. به عبارتی مطابق قواعد کلی مسئولیت مدنی، هرگاه کسی سبب ورود خسارت شود، باید جبران و در شهادت کذب نیز شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کند.

گواهی دروغ در زمره گناهان کبیره و حرام و قرآن آن را نهی کرده است، تا حدی که پیامبر خدا (ص) فرمودند: شهادت دروغ با شرک به خدا برابرى مى‏کند. کسی که در هنگام واقعه‌ای ناظر بوده است و بعد از مدتی هنگام ادا و بیان مطلب در محضر دادگاه، واقعیت را از روی علم و عمد عوض کند و باعث صدور حکم به ناحق شود، از نظر شرع واخلاق و در نگاه جامعه نیز محکوم است و قانون او را مجازات می‌کند.

آثار شهادت کذب

برای برخی این تصور ایجاد می‌شود که ارائه شهادت کذب فقط در صورتی مشمول ماده ۶۵۰ می‌شود که منجر به صدور محکومیت شود.مجازات شهادت دروغ شدید است یعنی حتی اگر تأثیری در صدور رای دادگاه نداشته باشد، اگر اثبات شود که فرد شهادت دروغ داده است باز هم فرد به عنوان شاهد دروغگو به سزای اعمال خود می‌رسد.

در دادگاه قبل از شهادت، فرد را به راستگویی قسم می‌دهند و او را متوجه عواقب شهادتش می‌کنند به این ترتیب فردی که آگاهانه اقدام به ارائه شهادت دروغ می‌کند، مجرم محسوب می‌شود و در اینجا اهمیتی ندارد که شهادت وی در صدور رای دادگاه تأثیری داشته باشد یا خیر؛ زیرا در حقیقت مجازات جرم شهادت دروغ مطلق است.

عنصر مادی جرم شهادت دروغ

ادای شهادت کذب در دادگاه و نزد مقامات رسمی است. این جرم از جرایم مطلق محسوب می‌شود.

عنصر معنوی

سوء نیت عام به معنی قصد انجام عمل مجرمانه؛ این جرم از جرایم عمدی است و از این رو نمی‌توان کسی را که سهواً و به اشتباه مبادرت به بیان اکاذیب در قالب شهادت کرده است، مشمول مقررات ماده ۶۵۰ دانست دانست. سوء نیت خاص از اجزای تشکیل‌دهنده این بزه محسوب نمی‌شود.

شرایط تحقق جرم

۱ ـ ادای شهادت دروغ باید در دادگاه (اعم از عمومی و اختصاصی) به عمل آید. لذا شهادت در خارج از دادگاه و نیز مراجعی که به آنها دادگاه اطلاق نمی‌شود، مشمول حکم این ماده نیست.

۲ ـ ادای شهادت باید نزد مقامات رسمی باشد؛ از این روی، چنانچه فردی که استماع شهادت می‌کند، صلاحیت استماع آن را نداشته باشد، نمی‌توان ادای شهادت را مشمول ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی دانست.

چند ماده قانونی درباره شهادت کذب

برابر ماده ۶۵۰ قانون تعزیرات:

هرکس در دادگاه نزد مقامات رسمی‌شهادت دروغ بدهد، به ۳ ماه و ۱ روز تا ۲ سال حبس یا پرداخت جزای نقدی محکوم می‌شود.

ماده ۱۰ قانون انحصار وراثت نیز مقرر کرده است: «هر شاهدی که در موضوع تحصیل تصدیق وراثت، بر خلاف حقیقت شهادت دهد برای شهادت دروغ تعقیب و به مجازاتی که برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد.»

در ماده ۲۰۱ قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری نیز آمده است: «در مواردی که دادگاه از شهود مطلعین درخواست ادای شهادت و یا اطلاع کند و بعد معلوم شود که خلاف واقع شهادت داده‌اند اعم از این که به نفع یا ضرر یکی از طرفین دعوا باشد علاوه بر مجازات شهادت دروغ، چنانچه شهادت خلاف واقع آنان موجب وارد آمدن خسارتی شده باشد به تأدیه آن نیز محکوم خواهند شد.»

اگر کسی علیه دیگری به دروغ شهادت دهد و رای دادگاه بر اساس شهادت دروغ وی و نه دلایل دیگر صادر شده باشد، یعنی حکم صرفاً بر مبنای کذب شهود صادر شده باشد، ادعای محکوم‌علیه به تنهایی مبنی بر کذب بودن شهادت شهود کافی نیست بلکه این مورد باید در دادگاه به موجب حکم قطعی اثبات شود. پس از اثبات دروغ بودن شهادت در دادگاه، می‌شود بر اساس ماده ۲۷۲ قانون آیین دادرسی کیفری، درخواست اعاده دادرسی کرد.

اعاده دادرسی در مواردی امکان‌پذیر است که حکمی‌علیه شخصی صادر می‌شود؛ اما مواردی به دست می‌آید که آن حکم متناسب با جرم نیست. در این موارد قانونگذار شرایطی را در قانون پیش‌بینی کرده است که بر اساس آن می‌شود بعد از قطعیت حکم و بنا به دلایلی که جدید به دست می‌آید، در رای دادگاه تجدید نظر کرد.

در صورت خلاف واقع بودن شهادت گواهان که مبنای صدور حکم قرار گرفته است، می‌توان از طریق دیوان عالی کشور و بدون قید مدت، درخواست اعاده دادرسی کرد.تنها در صورتی عملی است که رای دادگاه صرفا بر اساس شهادت دروغ باشد، اگر موارد دیگری مانند گزارش نیروی انتظامی هم مستند صدور حکم باشد، دیگر نمی‌توان از این راه استفاده کرد و فقط می‌توان خواستار مجازات شاهد دروغ‌گو شد.

راه‌های کاهش شهادت کذب

مجازات سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا جزای نقدی برای دروغ گفتن شاهد در پرونده‌ای که بسیار مهم باشد، کفایت نمی‌کند. اگر مجازات شهادت دروغ افزایش یابد، کسی جرات نمی‌کند شهادت دروغ بدهد. افزایش مجازات، تا حد زیادی می‌تواند جلوی این جرم را بگیرد.

اگر شهروندان از مجازات‌ها و اثرات مخرب شهادت دروغ آگاهی داشته باشند و پیش از ادای شهادت از عواقب دنیوی و اخروی دادن شهادت دروغ آگاه شوند، در کاهش شهادت دروغ موثر خواهد بود. در کلام آخر آنچه مسلم است لزوم آگاهی رسانی و فرهنگ‌سازی در این زمینه و اندیشیدن راهکارهای مناسب برای توقف این رویه اخلال‌گر و ناپسند است که نیازمند توجه بیشتر مسئولان قضایی و همکاری و مشارکت عمومی است.

 

آیا قسم دروغ در دادگاه جرم محسوب می­شود؟

چنانچه فردی در دادگاه برای تبرئه و یا محکوم شدن فردی، به دروغ قسم بخورد و روند قضایی بر اساس گفته­ی او تحت تأثیر قرار گیرد. چنانچه بعدها اثبات گردد که سوگندهای او دروغ بوده و ادله­ای برای اثبات دروغ بودن سوگند شاهد وجود داشته باشد. طرف متضرر دعوای پیشین می­تواند از او به خاطر این قسم دروغ شکایت کرده و در فرضی که بتواند اثبات نماید که مفاد شهادت کذب بوده، دادگاه علی القاعده حکم به محکومیت شاهد خواهد داد.

مجازات قسم دروغ در دادگاه

افرادی که در دادگاه و حضور مراجع رسمی اقدام به شهادت دروغ و غیر واقع می­کنند، در صورت دروغ بودن شهادتشان، بنا به اهمیت و شدت مسئله بنا بر تشخیص قاضی، می­توانند از سه ماه و یک روز تا دو سال به حبس محکوم شده و همچنین از یک میلیون و پانصدهزار ریال تا دوازده میلیون ریال جریمه نقدی محکوم شوند.

نکته قابل ذکر دیگر این است که گواهان در صورت احراز و اثبات شهادت دروغ مسئولیت مدنی بابت خسارات وارده به متضرر را دارند و چنانچه بین شهادت دروغ و ورود ضرر رابطه سببیت وجود داشته باشد، متضرر می تواند از گواه خسارات ناشی از گواهی دروغ را دریافت نماید و دادگاه ها علی القاعده حکم به پرداخت خسارت صادر می نمایند.

رجوع از شهادت

چنانچه به موجب حکم قطعی دادگاه محرز گردد که گواهان به دروغ شهادت داده اند و بر مبنای شهادت دروغ حکم صادر گردیده باشد، محکوم علیه می تواند با ارائه حکم مبنی بر کذب بودن شهادت، تقاضای اعاده دادرسی نماید و دادگاه صادر کننده حکم، با پذیرش اعاده دادرسی حکم مذکور را نقض خواهد نمود.

روش شکایت از قسم دروغ

برای شکایت از قسم دروغی که در دادگاه خورده شده و بلا اثر کردن آن، به مانند هر شکایت دیگری باید از طریق ثبت شکوائیه در سامانه­ ی ثنا توسط دفاتر خدمات قضایی اقدام کنید. و شواهد و مدارک کافی از دروغ بودن شهادت را نیز در اختیار داشته باشید تا در هنگام دادرسی به دادگاه ارائه کنید. در برخی مواقع اثبات درستی ادعای شما در دادگاه در کنار دشوار بودن، دارای حساسیت و اهمیت نیز می­باشد. و توجه داشته باشید که اثبات شهادت دروغ در دادگاه، نه تنها اثبات این پرونده بلکه تأثیر گذار در نتیجه ­ی پرونده­ای که در آن قسم دروغ خورده شده است نیز می­باشد. از این رو شایسته است که برای دلخواه پیش رفتن شرایطتان از وکیلی مجرب در این زمینه نیز مشورت بگیرید.