یک کدام از مهمترین موضوعاتی که سالیان سال میباشد در کشور ما، عامه مردم با آن سر و کار دارند، گرانی و افزایش غیر قابل انکار قیمت همه کالاهاست. در سال های اخیر کلمه تورم و گرانی بیشتر از قبل، نقل تمام محافل، مجالس و مباحث مردم و رسانه های عمومی است. تورم به معنی روند رو به بالا سطح عمومی قیمت‌ها در یک بازه زمانی نسبتا طولانی میباشد و برخلاف نظر اکثریت قریب به اتفاق عموم، تورم با گران فروشی تفاوت شایانی دارد. در این مطلب تلاش خواهیم کرد، جرم گرانفروشی را مورد ارزیابی قرار دهیم، و مراجع رسیدگی کننده به تخلفات گران فروشان و به عبارتی، مرجع مبارزه با گران فروشی و سایر اصطلاحات پر کاربرد را برایتان تبیین نماییم.
مفهوم گران فروشی
گران فروشی در ماده ۲ قانون تعزیرات حکومتی اینگونه تعریف گردیده است:
گران فروشی عبارت است از عرضه کالا و خدمات به بهایی بیش تر از قیمت های تعیین شده به طور قطعی، توسط مراجع قانونی و رسمی. بر طبق همین ماده و ماده ۵۷ قانون نظام صنفی، قانونگذار، گران فروشی را جرم تلقی نموده ولی مصادیق آن را صرفا شامل فروش کالا نمی داند بلکه گران فروشی در ارائه خدمات را هم مصداق گران فروشی ذکر کرده است.
گرانفروشی در ماده ۵۷ قانون نظام صنفی نیز این چنین تعریف شده است:
عرضه یا فروش کالا یا ارائه خدمت، به قیمت بیش از نرخ های تعیین شده به وسیله مراجع قانونی ذی ربط.
ماده ۱ قانون تشدید مجازات محتکران و گرانفروشان در تعریف گرانفروشی مقرر می دارد، گران فروشی عبارت است از عرضه کالا، بیشتر از نرخ متعارف جامعه و در مورد کالاهایی که به توسط دولت توزیع می‌شود به بیش از نرخ تعیین شده توسط دولت اطلاق می گردد. همچنین علاوه بر تعاریف فوق، اجرایی نشدن مقررات و ضوابط قیمت‌گذاری و انجام هر نوع عمل یا رفتاری که باعث افزایش قیمت کالا یا خدمت، که به زیان خریدار باشد از موارد گران فروشی محسوب می گردد.
مجازات گران فروشی در قانون
مطابق ماده ۵۷ قانون نظام صنفی، برای گران فروشان در ۵ مرتبه مجازات در نظر گرفته شده است که علاوه بر جبران خسارت وارده به خریدار یا مصرف‌کننده، گران فروش به مجازات های مقرر شده ذیل محکوم می گردد:
- در مرتبه اول: جریمه به دو برابر مبلغ گران فروشی
- درمرتبه دوم: جریمه به ۴برابر مبلغ کران فروشی
- در مرتبه سوم: به ۶برابر مبلغ گران فروشی جریمه می‌شود و علاوه بر پرداخت جریمه، پارچه یا تابلو به سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت دو هفته نصب می‌شود.
- در مرتبه چهارم: به هشت برابر مبلغ گران فروشی جریمه می‌شود و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت یک ماه نصب می‌شود.
- در مرتبه پنجم و مراتب بعدی: به ۱۰برابر مبلغ گران فروشی جریمه می‌شود و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت دو ماه نصب می‌شود. و به مدت ۶ ماه، پروانه کسب متخلف معلق و محل کسب نیز پلمپ می‌شود.
مطابق ماده ۱ قانون تعزیرات حکومتی، نظارت دقیق و کنترل محسوس و نامحسوس دولت بر فعالیت های اقتصادی، لزوم اجرای مقررات قیمت‌گذاری و ضوابط توزیع، یک اصل و ضرورت قانونی محسوب می گردد و متخلفان از اجرای این مقررات، مطابق قانون محکوم به مجازات تعزیری خواهند شد.
با توجه به مبلغ گران فروشی متخلف، بعد از تشکیل پرونده، محکوم به جریمه نقدی و محرومیت از خدمات دولتی محکوم می گردد و در نهایت تعطیلی و لغو پروانه واحدصنفی را نیز به همراه خواهد داشت.
تفاوت احتکار با گران فروشی
احتکار به معنی مخفی و نگهداری کردن کالا به صورت عمده با تشخیص مرجع ذیصلاح و امتناع از عرضه آن در جامعه به قصد گران فروشی یا ضرر زدن به جامعه بعد از اعلام ضرورت عرضه توسط دولت میباشد. مجازات احتکارکنندگان نیز علاوه بر الزام به فروش کالای احتکار شده و جریمه نقدی و محروم شدن از خدمات دولتی، لغو پروانه واحد صنفی محتکر و معرفی محتکر از طریق رسانه‌های گروهی، از جمله مجازات های این جرم می باشد.
نهادهای اصلی حمایت از مصرف‌کننده
چهار نهاد اصلی در حمایت از حقوق مصرف‌کننده در ایران شامل سازمان تعزیرات حکومتی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، سازمان استاندارد و سازمان بازرسی کل کشور می‌شود.
از بین این چهار سازمان، تنها دو سازمان تعزیرات و حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان وظیفه نظارت بر قیمت‌گذاری کالاها را دارند و دو سازمان دیگر بیشتر از منظر امور کیفی و بهداشتی بر کالاها نظارت می‌کنند.
پس از افزایش قیمت بنزین و احتمال رشد هیجانی کالاها، سازمان‌های تعزیرات و حمایت از مصرف‌کننده برای کنترل بازار وارد میدان شده‌اند. شناخت سازوکار عمل این دو نهاد و نحوه ارتباط با آنها می‌تواند در کنترل فضای روانی بازار کمک‌کننده باشد.
مرجع رسیدگی به شکایت از گران فروشان
مرجع رسیدگی به تخلفات اصناف و گران فروشی مربوط به بازار و قیمت ها، سازمان تعزیرات می باشد. علاوه بر گران فروشی تخلفات دیگری هم در قانون نظام صنفی مقرر شده که از آن جمله می توان به احتکار، تقلب، کم‌فروشی، عرضه خارج از شبکه، فروش اجباری، عدم اجرای ضوابط قیمت‌گذاری و توزیع، عدم درج قیمت و عدم صدور صورتحساب، اشاره کرد، که سازمان تعزیرات متولی رسیدگی به آنهاست.
بدین ترتیب هنگامی که شاهد یکی از تخلفات فوق توسط کسبه یا فروشندگان کالا یا خدمات بودید، لازم است مطلع باشید که او مرتکب تخلف گران فروشی شده و این امر قابل پیگیری از طریق سازمان تعزیرات حکومتی میباشد. در کنار سازمان تعزیرات حکومتی، قوه قضاییه نیز از طریق سازمان بازرسی کل کشور و دادستان ها بر این امور نظارت دارند.
انجمن حمایت از حقوق مصرف کنندگان، مسیر هموار دیگری برای رسیدگی به حقوق از دست رفته مشتریان واحدهای صنفی یا خریداران کالا و خدمات ارائه داده است. این انجمن در اداره صنعت، معدن و تجارت استقرار یافته و در آن جا پذیرای شکایات و مسائل مربوط به حقوق مصرف کنندگان است. انجمن حمایت از حقوق مصرف کنندگان، با توجه به شکایات مطرح شده، موضوع را به نهاد بازرسی اداره صنعت اعلام می نماید و از طریق آن ها یا از طریق تعزیرات حکومتی به پیگیری و رسیدگی موضوع می پردازد.
گران فروشی را چگونه گزارش دهیم ؟
دو شیوه اصلی برای ثبت شکایت در سامانه ۱۳۵ سازمان تعزیرات حکومتی وجود دارد. ابتدا تماس تلفنی با شماره ۱۳۵ است. اما بهترین ومطمئن ترین راه، ثبت شکوائیه در سایت سازمان تعزیرات حکومتی به آدرس است. به جز شکایت اشخاص و نهادها در زمینه اعلام گران فروشی، سازمان تعزیرات نیز بر اساس گزارش سازمان های بازرگانی، اتحادیه های صنفی و واحدهای بازرسی، انجمن های حمایت از حقوق مصرف کنندگان، گزارش های سازمان بازرسی کل کشور و سایر مراجع قضایی، دولتی و نظامی، وارد عمل شده و با متخلف برخورد قانونی را بعمل خواهد آورد.
رویه و شرایط رسیدگی به شکایت گران فروشی
- دریافت شکایت یا گزارش های اعلام جرم
- ارائه نظر کارشناسی ظرف ۱۵ روز به شعبه مربوطه
- احضار متخلف و تشکیل جلسه رسیدگی و اخذ دفاع
- صدور حکم
همه مردم قادرند از طریق ثبت شکایت خود در سامانه اینترنتی سازمان تعزیرات حکومتی یا ارسال پیامک یا تماس با شماره تلفن اعلامی از سوی سازمان، و یا به صورت حضوری شکایت خود را ثبت و پیگیری نمایند.
همان طور که بیان شد، دو سازمان ذکر شده، اصلی‌ترین نهادهای نظارت بر قیمت در کل کشور میباشند و جهت انجام وظایف خود، از مأموران گشت و گزارشات مردمی و راه های دیگر استفاده می‌کنند. بنابراین لازم میباشد تمام شهروندان با نهادهای حمایت کننده از حقوق مصرف کنندگان در حوزه‌های مختلف آشنا بوده تا در صورت نیاز، بدون اتلاف وقت و هزینه، جهت مطالبه حقوق خویش بتوانند اقدام نمایند. این اقدامات گاهی می‌تواند در پیشگیری از تخلفات بعدی نیز تاثیر گذار باشد و به تدریج فرهنگ جدیدی را در جامعه و در حوزه مصرف ایجاد نماید.
تا حد ضرورت جهت هر خریدی هر چند جزیی، مانند غذایی که در یک رستوران می‌خوریم، توصیه میگردد حتماً از فروشنده، رسید، صورتحساب یا فاکتور دریافت نمایید و چنانچه صفت یا ویژگی خاصی برای خرید آن کالا مد نظرتان میباشد، حتماً از فروشنده بخواهیم که این صفت یا ویژگی را در فاکتور لحاظ نماید و این سند را تا زمان معقولی معمولاً چند روز برای کالاهایی که زود مصرف می‌شوند و چند ماه برای کالاهایی که دوام بیشتری دارند، نگهداری نمایید تا در صورتی که با مشکلی از نظر کیفیت کالا یا قیمت و غیره روبرو شدید، اقدامات بعدی شما با سهولت بیشتری انجام پذیرد.
سپری نمودن هر یک از مراحل رسیدگی به دعاوی یا شکایات مرتبط با گران فروشی، دشواری های خاص خود را دارد که نیازمند دانش و تخصص لازم و کافی و پیگیری در این زمینه است. جهت تسریع در روند رسیدگی به دعوای فوق ، حتما با مشاوران و وکلای حقوقی پایگاه خبری یاسا مشورت نموده و در وقت و هزینه های خود صرفه جویی نمایید.
چگونه از گران فروشی فروشگاه‌های اینترنتی شکایت کنیم؟
برای شکایت بسته به مشکل پیش آمده، راه‌های متفاوتی وجود دارد. به‌طور کلی ۳ راه شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی پیش روی شما قرار دارد:
- شکایت از طریق سامانه نماد اعتماد الکترونیکی
- شکایت از طریق پلیس فتا
- شکایت از طریق مرجع قضایی
شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی از طریق سامانه نماد اعتماد الکترونیکی
جهت شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی از طریق سامانه نماد اعتماد الکترونیکی، فروشگاه اینترنتی بایستی دارای نماد اعتماد الکترونیکی باشد. چنانچه فروشگاهی که از آنجا کالای خود را خریداری کرده‌اید یا خدماتی را دریافت کرده‌اید دارای نماد اعتماد الکترونیکی باشد کافیست به آدرس ENAMAD.IR مراجعه کنید، سپس در صفحه ثبت شکایت روی آیکون ورود به سامانه ثبت شکایات کلیک نمایید. پس از ثبت شکایات خود می‌توانید مشکل خود را پیگیری کنید.
نماد اعتماد الکترونیکی توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت، معدن و تجارت به سایت‌های دارای صلاحیت اعطاء می‌شود. این نماد، ضمانتی برای اطمینان کاربران برای خرید از درگاه‌های اینترنتی معتبر به حساب می‌آید
با توجه به اینکه فروشگاه‌های اینترنتی مجاز دارای نماد اعتماد الکترونیکی یا اینماد هستند در صورت عدم پاسخگویی مناسب این فروشگاه‌ها و در مواردی مانند عدم استرداد کالا در بازه زمانی هفت روزه بر اساس شرایط قانونی یا تحویل کالای معیوب و … می‌توان از طریق همین سایت اقدام به شکایت از فروشگاه اینترنتی نمود.
شکایت از فروشگاه اینترنتی از طریق پلیس فتا
یکی دیگر از روش های شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی شکایت از طریق پلیس فتا میباشد. ماهیت پلیس فتا، عملیاتی است به این معنا که به صورت تخصصی و از طریق تجهیز به منابع نیروی انسانی ، دانشی و تجهیزاتی نسبت به تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات با رویکرد مقابله با جرایم از طریق پیش‌بینی ، پیشگیری و کشف جرم اقدام می‌نماید.
شما قادرید با مراجعه به وب‌سایت پلیس فتا، شکایت خود را در ارتباط با وب سایت، سایت فروشگاه‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی، تخلف در اپلیکیشن و بازی و حتی پست الکترونیکی را مطرح کنید.
پس از ورود به سایت باید به قسمت خدمات الکترونیکی وارد شوید. پس از ورود به قسمت ثبت گزارش مردمی ، باید گزارش تخلف سایت فروشگاه اینترنتی مربوطه را ارائه دهید.
از میان گزینه‌های هک، تخلف/مصادیق مجرمانه، تخلف در خرید کالا/خدمات، آسیب‌پذیری و حفره امنیتی یکی را برای رسیدگی به شکایت خود، انتخاب می‌کنید
می‌توانید با توضیحات بیشتری از جزئیات مشکل پیش آمده، پلیس فتا را در جریان تخلف فروشگاه اینترنتی قرار دهید. به‌عنوان مثال شما قصد دارید از فروشگاه اینترنتی X که کالای خریداری شده‌‌تان را به دستتان نرسانده یا تخلفی در درج محصولات و کالاها انجام داده شکایت کنید. فراموش نکنید که شما برای پیگیری تخلفات خود، می‌بایست در سامانه پلیس فتا ثبت‌نام کنید. برای ثبت‌نام نیاز به درج نام و نام خانوادگی، شماره تلفن همراه، انتخاب گذرواژه و پست الکترونیکی خود هستید تا پس از ثبت شکایت، بتوانید از نتیجه با خبر شوید.
شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی از طریق مرجع قضایی
یکی از مسائل مهم دنیای کسب و کار، آگاهی به قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های کسب و کارهای اینترنتی میباشد. به عبارت دیگر برای رسیدن به درک صحیح از استفاده از کسب و کارهای اینترنتی باید به قوانین آن آگاهی داشت تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود.
در روش سوم برای شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی می‌توانیم از طریق مرجع قضایی اقدام کنیم. به این صورت که شخص شاکی باید با داشتن مدارک کافی از جمله رسید واریز وجه و… به دادسرای جرایم رایانه‌ای در تهران و به دادسرای محل سکونت خود در سایر شهرستان‌ها مراجعه نماید و شکایت خود را با نوشتن شکواییه مطرح نماید.
چند نکته مهم درخصوص شکایت از فروشگاه‌های اینترنتی
در کنار طرح شکایت در اینماد می‌توان از طریق اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی نیز تخلف صورت گرفته از سوی فروشگاه‌های اینترنتی را پیگیری کرد. بنابراین گران فروشی، کم فروشی، تقلب، اخفاء و امتناع از عرضه کالا، عدم صدور فاکتور، فروش اجباری و سایر موارد موضوع قانون تعزیرات حکومتی در صورتی که از سوی فروشگاه‌های اینترنتی واقع شوند، علاوه بر شکایت در اینماد و اتحادیه مربوطه قابل شکایت از طریق تعزیرات نیز هستند اما عموماً این راه‌ها زمان‌بر هستند.
نقض حقوق مصرف کننده، نقض قواعد تبلیغ، نقض حقوق علامت تجاری و … در صورتی که از سوی فروشگاه‌های اینترنتی سر زند در دادسرای جرایم رایانه‌ای قابل تعقیب قضایی میباشد.
