تالیف: محبوبه شاحسینی
کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی
عضو هیات مدیره موسسه حقوقی رهپویان آتی‌نگر
مقدمه
مهریه در واقع بدهی مرد به زن است که از لحظه‌ی واقع شدن عقد نکاح و برقراری رابطه رابطه زناشویی میان زوجین، در صورت تقاضای زن پرداخت آن واجب می‌شود. اگر زن به هر دلیلی مهریه‌اش را مطالبه کند و مرد ازپرداخت آن امتناع کند، زن می‌تواند به دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک کشور مراجعه کند و اگر ظرف 6 ماه نتوانست به مهریه‌ی خود برسد می‌تواند دادخواست مطالبه مهریه بدهد و اصطلاحا مهریه‌اش را اجرا بگذارد. در اینجا یک پرونده‌ی حقوقی باز می‌شود، در این پرونده زوج بدهکار و زوجه بستانکار می‌باشد و در مورد آنها همان برخوردی صورت می‌گیرد که در پرونده‌های دیگر حقوقی رایج است. ممکن است خواهان یا زوجه در پرونده‌ی مهریه بخواهد از حق حبس خود استفاده کند. صادر شدن حکم جلب برای مهریه موضوعی است که این نوشته قصد دارد به آن بپردازد.
انواع مهریه
لازم است حتما قبل از آشنایی با مراحل گرفتن حکم جلب برای مهریه با انواع مهریه آشنا شوید. زیرا نوع مهریه در مطالبه‌ی آن نقش مهمی بازی می‌کند. از لحاظ در نظر گرفتن یا نگرفتن استطاعت مالی مرد در پرداخت مهریه در لحظه‌ی مطالبه‌ی زن، مهریه به دو نوع تقسیم می‌شود: مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه.
اینکه مهریه عندالاستطاعه باشد یا عندالمطالبه به خواست طرفین در هنگام انعقاد عقد نکاح بستگی دارد. اما طرفین باید بر سر آن تواتفق کنند و حتما نیز نوع مهریه باید در سند ازدواج درج شود.
به طور خلاصه و ساده می‌توان این دو نوع مهریه را به شکل زیر تعریف کرد:
مهریه عندالاستطاعه
پرداخت مهریه عندالاستطاعه همانطور که از نامش پیداست تنها زمانی واجب می‌شود که مرد تمکن مالی برای پرداخت آن را داشته باشد. یعنی زن در صورتی که بخواهد مهریه‌اش را به اجرا گذارد باید از استطاعت مالی شوهرش مطمئن باشد. در همین راستا او باید بتواند همراه با دادخواست مهریه، اموالی از شوهرش را به دادگاه معرفی کند که جزو مستثنیات دین نباشد.
لازم به ذکر است که مستثنیات دِین در واقع اموالی است که قابل توقیف نیست و طلبکار در مورد آنها نمی‌تواند ادعایی داشته باشد. به طور ساده این اموال، آن دسته از دارایی‌های یک فرد است که جزو اموال ضروری زندگی او است.
مهریه عندالمطالبه
در واقع می‌توان گفت بر اساس تعریف اولیه و شرعی از مهریه، مهریه در اصل عندالمطالبه است. اما به دلیل شرایط جامعه نمی‌توان آن را همین قدر صریح و بدون قید و شرط اجرا نمود به همین دلیل نیز هست که در سال‌های اخیر مهریه بردو نوع عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم شده است.
به هر حال بعد از این تقسیم بندی مهریه عندالمطالبه به این شکل تعریف می‌شود: مهریه عندالمطالبه مهریه‌ای است که زن بدون در نظر گرفتن استطاعت مالی همسرش و هر زمان و به هر دلیلی که بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند و همسرش نیز موظف به پرداخت آن است. در غیر این صورت، زن این حق را دارد که مهریه‌اش را به اجرا بگذارد. در این مورد هم مانند مورد قبلی زن در هنگام ارائه‌ی دادخواست مهریه باید بتواند اثبات کند که همسرش اموالی دارد – به جز مستثنیات دین – که با آنها می‌تواند مهریه را پرداخت نماید.
اجرا گذاشتن مهریه
همانطور که گفته شد درخواست قانونی و حقوقیِ مهریه، اجرا گذاشتن مهریه نامیده می‌شود که در مورد هر دو نوع مهریه ممکن است و و از دو طریق ممکن است.
اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد
اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه
در صورتی که تمایل دارید در مورد این دو روش و تفاوت‌های آنها بیشتر بدانید می‌توانید مقاله مهریه چیست در وبسایت موسسه حقوق رهپویان آتی نگر را مطالعه کنید.
مدارک لازم برای اجرا گذاشتن مهریه
به هر طریقی که بخواهید مهریه را به اجرا بگذارید باید مدارک زیر را به همره داشته باشید:
- اصل سند ازدواج؛ در صورتی که اصل سند ازدواج در دسترستان نباشد، می‌توانید رونوشت آن را از دفترخانه محل انعقاد عقد نکاح دریافت نمایید
- اصل شناسنامه
- کپی کارت ملی
اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد
در این روش زن باید با همراه داشتن مدارک لازم برای اجرا گذاشتن مهریه به همان دفترخانه‌ای که سند ازدواج او وهمسرش را تنظیم نموده مراجعه کند و نسبت به مهریه تقاضای صدور اجراییه نماید.
سردفتر ابتدا هویت تقاضاکننده را احراز نموده و سپس اقدام به تنظیم اجراییه می‌نماید و در نهایت آن را امضا می‌کند. بعد از امضای اجراییه، سردفتر باید آن را برای رسیدگی به اداره ثبت بفرستد. این اجراییه تمامی موارد اجرا را در بر می‌گیرد.
سردفتر همچنین موظف است که پس از صدور اجراییه مراتب را به مرد اطلاع دهد. به این منظور لازم است که وی یک ابلاغ رسمی را از طریق پست سفارشی به آخرین نشانی مرد ارسال نماید. همچنین برگه‌های اجراییه نیز باید به قبض سفارشی و ابلاغ پیوست شوند.
زوج ده روز پس از دریافت ابلاغ رسمی زمان دارد که در جهت پرداخت مهریه اقدام نماید، در غیر این صورت زوجه مجاز است با مراجعه به دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک کشور اقداماتی را در جهت مسدود کردن حساب‌های اموال زوج – البته به غیر از مستثنیات دِین– انجام دهد.
در صورتی که زوجه شش ماه پس از مراجعه به ثبت اسناد به مهریه‌ی خود نرسد، در این مرحله مجاز به مراجعه به دادگاه خواهد بود.
اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه
در این روش لازم است که با در دست داشتن مدارک لازم برای اجرا گذاشتن مهریه – که در بالا به آن اشاره شد – به دادگاه مراجعه کنید. این فرآیند با ثبت دادخواست مطالبه مهریه در یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی شروع می‌شود. دعوای مطالبه مهریه یک دعوای مالی است بنابراین هزینه دادرسی مربوط به آن باید پرداخت شود.
بعد از اینکه دادخواست مطالبه مهریه در یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی ثبت شد، پرونده برای رسیدگی به دادگاه خانواده ارجاع می‌شود و تاریخی نیز برای رسیدگی به آن مشخص می‌شود. توجه داشته باشید که بعد از ثبت دادخواست مهریه در دفتر خدمات الکترونیکی قضایی، می‌توان روال رسیدگی به آن را از طریق سامانه ثنا پیگیری نمود. در همین مرحله زوجه می‌تواند برای توقیف اموال همسرش اقدام کند. به این منظور او باید بتواند اموال همسرش را به طور دقیق معرفی نماید. دادگاه در صورتی که اموالِ مرد، جزو مستثنیات دِین نباشند، قرار تأمین خواسته را صادر می‌کند.
صدور قرار تامین خواسته تضمین می‌کند که مرد قبل ازتوقیف اموالش برای پرداخت مهریه آن را منتقل نکند؛ این حکم در برخی موارد بسیار مهم است زیرا مرد برای اینکه اززیر بار دین مهریه شانه خالی کند گاهی اوقات دست به مخفی‌کاری، معاملات صوری و حتی نابود کردن اموال خود – به شکل واقعی یا صوری – می‌زند.
حکم جلب برای مهریه
اول از همه باید بدانید که دادخواست مهریه یک پرونده‌ی حقوقی باز می‌کند و گرفتن حکم جلب در پرونده‌های حقوقی با گرفتن حکم جلب در پرونده‌های کیفری کاملا متفاوت است. در پرونده‌های حقوقی گرفتن حکم جلب بسیار دشوارتر است. بنابراین اگر زوجه پس از طرح دادخواست مهریه قصد داشته باشد یا به هر دلیلی مجبور شود که برای زوج حکم جلب بگیرد باید زمان بیشتری صرف کند و صبر بیشتری به خرج دهد.
نکته‌ی ظریفی که باید به آن توجه شود این است که در پرونده‌های حقوقی دستور جلب فقط برای ادای دِین است و مجازات به حساب نمی‌آید؛ چرا که در مسائل حقوقی (در مقابل کیفری) امری به نام مجازات اصلا مطرح نیست و آنچه اهمیت دارد تنها پرداخت دین است.
در پرونده‌ی مهریه مانند دیگر پرونده‌های حقوقی دستور جلب زمانی صادر می‌شود که زوج (یا همان خوانده) طی فرایند اجرای حکم، دِین خود را نپردازد و نتوان مالی از او پیدا کرد که با آن بتوان دِین را پرداخت. در این شرایط و در نتیجه‌ی عدم پرداخت دِین، در صورت تقاضای زوجه، زوج مطابق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی جلب و زندانی می‌شود.
در صورتی که بعد از ارائه‌ی دادخواست مهریه توسط زوجه و قبل از اینکه او بتواند تقاضای صدور قرار تامین خواسته کند، زوج زودتر اقدام کند و موفق شود که با اقدامات نام‌برده طوری وانمود کند که اموالی برای پرداخت مهریه ندارد، و انتقال مال بعد از شکایت انجام شده باشد اگر صوری بودن معاملات اثبات شود، اموال او توقیف می‌گردد.
مصادیق صدور حکم جلب برای مهریه
به طور کلی می‌توان گفت حکم جلب برای مهریه در موارد زیر صادر می‌شود
- در صورتی که مرد یک ماه پس از صدور اجراییه، مهریه را پرداخت نکند یا دادخواست اعسار ندهد
- پس از قبول دادخواست اعسار، و قسطی شدن مهریه، اقساط آن را پرداخت نکند
- پس از قبول دادخواست اعسار، و قسطی شدن مهریه و پس از پرداخت چند قسط از مهریه، باقی اقساط آن را نپردازد
مراحل گرفتن حکم جلب برای مهریه
پس از آنکه زن برای مطالبه مهریه‌اش طرح دعوا کرد و برای مرد حکم محکومیت گرفت باید برای اجرای حکم درخواست دهد و در همین مرحله لازم است که مال یا اموالی از مرد معرفی کند که با آنها می‌توان مهریه را پرداخت نمود. در صورتی که زن نتواند اموالی از شوهرش پیدا کند تا برای پرداخت مهریه به دادگاه معرفی کند، این امکان را دارد که از ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی استفاده کند و تقاضای حبس مرد را ارائه کند.
در صورتی که مرد یا همان بدهکار مهریه یک ماه پس از ابلاغ اجرائیه دعوای اعسار اقامه نکند، حبس خواهد شد. در غیر این صورت، در صورتی که دعوای اعسار وی رد شود نیز حبس خواهد شد.
اشتباهی که برخی افراد می‌کنند این است که گمان می‌کنند در پرونده‌های حقوقی دادخواست مستقلی با عنوان دادخواست حکم جلب وجود ندارد؛ در حالی که اینطور نیست و نمی‌توان ابتدا به ساکن به دادگاه مراجعه نمود و دادخواست حکم جلب داد. بلکه تنها زمانی که حکم قطعی صادر شد می توان درخواست دستور جلب داد. نحوه‌ی اجرای این قانون نیز در تمام پرونده‌های حقوقی و برای همه محکومیت‌های مالی از قبیل مهریه، نفقه، چک و غیره یکسان است.
حکم جلب برای مهریه: حکم جلب سیار
حکم جلب سیار را در پرونده‌های کیفری می‌توان در مرحله تحقیقات صادر کرد. در مورد پرونده‌های حقوقی نیز، در مواردی که محکومیت آنها قطعی شده است حکم جلب سیار قابل صدور است. حکم جلب سیار، دستوری است که قاضی به تمامی کلانتری‌های حوزه‌ی قضایی می‌دهد بنابراین تمام آنها این حق را دارند که متهم یا خوانده را جلب کنند. حکم جلب سیار در مقابل حکم جلب عادی قرار می‌گیرد که طی آن تنها ماموران یک کلانتری خاص دستور جلب متهم را دارند.
نکات مهم در مورد گرفتن حکم جلب برای مهریه
وقتی حکم جلب صادرشد لازم است که شاکی یا خواهان به برخی نکات توجه کند:
مهلت برگ جلب: در صورتی که مهلت برگ جلب منقضی شده باشد مامور قادر به اجرای آن نیست.
حوزه قضایی صادرکننده برگ جلب: برگ جلب صادره فقط در حوزه قضایی صادر شده معتبر است و برای ماموران کلانتری هم لازم الاجرا است. بنابراین اگر شاکی یا خواهان دستور قضایی خارج از یک حوزه را به ظابطان آن حوزه ارائه دهد، ماموران حق دستگیری متهم یا خوانده را ندارند.
ساعت انجام حکم در برگ جلب: گاهی اوقات ممکن است در برگ جلب به ساعت اجرای حکم اشاره شود اما همیشه اینطور نیست؛ در چنین مواردی فقط می‌توان از طلوع آفتاب تا غروب نسبت به دستگیری فرد اقدام کرد.
مجوز ورود به خانه: اگر برگ جلب صادر شده هیچ دستوری مبنی بر ورود به منزل یا مخفیگاه متهم یا محکوم علیه یا همان زوج قید نشده باشد، ماموران اجازه ندارند به مکان‌های نام‌برده وارد شوند و در صورتی که زوجه بر این کار اصرار ورزد این درخواست او خلاف قانون است.
اصل برگ جلب: فقط با اصل برگ جلب می‌توان اقدام به جلب زوج (یا متهم ) نمود و کپی برگ جلب فاقد اعتبار قانونی است.
ارائه دهنده‌ی برگه جلب: باید شاکی یا خواهان (یا وکیل قانونی وی) برگه جلب را ارائه دهند و باید در هنگام درخواست برای احراز هویت اصل کارت ملی خود را نشان دهد.
گزارش به مقام قضایی: ماموران کلانتری وظیفه دارند حصول یا عدم حصول جلب متهم یا محکوم علیه را به مقام قضایی گزارش دهند و هرگونه اقدام متعاقب تنها با دستور قضایی انجام خواهد گرفت.
در صورت داشتن هرگونه مشکل حقوقی، حتما با کارشناسان حقوقیِ موسسه حقوقی رهپویان آتی‌نگر تماس بگیرید. همچنین شما می‌توانید امور مهاجرتی خود را به کارشناسان مهاجرتی موسسه مهاجرتی رهپویان مهاجر بسپارید.
