تالیف: محبوبه شاحسینی
کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی
عضو هیات مدیره موسسه حقوقی رهپویان آتی‌نگر
مقدمه
مهریه از واجب‌ترین حقوقی است که هر زنی از آن برخوردار است و هر زمان که بخواهد میتواند آن را احقاق کند. این حق به صورت مالی است که با توافق طرفین میزانش تعیین شده و از لحظه‌ی انعقاد عقد نکاح و برقراری رابطه زناشویی میان زوجین، پرداخت آن به زن برای مرد واجب است. با این همه بسیار کم هستند زنانی که به محض مطالبه‌ی مهریه خود، بتوانند آن را از همسرشان دریافت کنند. به همین دلیل است که اکثر مطالبات مهریه منجر به اجرا گذاشتن مهریه می‌شود. اما آیا می‌دانید برای اجرا گذاشتن مهریه کجا باید رفت؟ نوشته‌ی پیش رو را بخوانید تا با جزئیات پاسخ سوالتان را بیابید.
قبل از آن لازم است با بعضی مفاهیم پیش‌زمینه‌ای در مورد مهریه آشنا شوید.
انواع مهریه
وقتی زن و شوهر پیش از انعقاد عقد نکاح با یکدیگر بر سر شرایط مهریه مذاکره می‌کنند، می‌توانند در مورد نظر گرفتن یا در نظر نگرفتن استطاعت شوهر برای پرداخت مهریه در هنگام مطالبه‌ی آن توسط زن با یکدیگر به توافق برسند. برای این کار آنها باید یکی از انواع مهریه عندالمطالبه یا مهریه عندالاستطاعه را برای مکتوب کردن در سند ازدواج انتخاب کنند. تفاوت این دو نوع مهریه در چیست؟
مهریه عندالاستطاعه
به موجب ماده 10 قانون مدنی، هر نوع قرارداد خصوصی که بین افراد حقیقی تنظیم می‌شود، معتبر و بنابراین لازم‌الاجرا است – البته به این شرط که خلاف قانون نباشد. طبیعتا توافق بین زن و مرد در هنگام بسته شدن عقد نکاح هم یکی از این قراردادهای خصوصی است و یکی از شرایطی که ممکن است در آن قید شود نیز عندالاستطاعه بودن مهریه است؛ به موجب این شرط زن و مرد می‌پذیرند که مهریه تنها در شرایط استطاعت مالی مرد مطالبه و پرداخت شود. بنابراین در صورتی که زنی مهریه‌اش عندالاستطاعه باشد، قبل از اینکه آن را از همسرش مطالبه کند باید از تمکن مالی او برای پرداخت مبلغ مهریه اطمینان داشته باشد.
مهریه عندالمطالبه
نوع دیگری از مهریه که در صورت توافق زن و شوهر می‌توان در سند ازدواج قید نمود، مهریه عندالمطالبه است. در صورتی که این عبارت در سند ازدواج قید شود مرد پذیرفته است که با مطالبه‌ی زن در هر شرایط که باشد، مهریه‌ی او را بپردازد. درنتیجه اگرزنی مهریه‌اش عندالمطالبه باشد، میتواند بدون در نظر گرفتن استطاعت مالی شوهرش مهریه‌اش را درخواست کند و در صورتی که لازم شد، آن را به اجرا گذاشته و برایش دادخواست تهیه کند. زن حتی این حق را دارد که اگر مرد مهریه عندالمطالبه را پرداخت نکرد، از حق حبس خود استفاده کند و تمکین نکند.
تفاوت مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه
با توجه به آنچه که گفته شد واضح است که مهم‌ترین تفاوت مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه در این است که وصول اولی منوط به استطاعت مالی زوج است و وصول دومی ارتباطی با این مساله ندارد. بنابراین طبیعی است که وصول مهریه عندالمطالبه راحت‌تر باشد. با این همه حتی وصول مهریه‌ای که به محض درخواست باید پرداخت شود هم به این راحتی‌ها نیست و پروسه‌های قانونیو حقوقی خود را دارد و در مورا دزیادی هم پیش می‌آید که بعد ازاتمام پروسه‌ی قانونی زن تا سال‌ها و حتی تا آخرعمرنتواند مهریه‌اش را تمام و کمال دریافت کند. در ادامه با روش‌های اجرا گذاشتن مهریه و نحوه‌ی تنظیم دادخواست مهریه بیشتر آشنا می‌شویم.
مدارک لازم برای اجرا گذاشتن مهریه
مرحله‌ی قبل از نوشتن دادخواست مهریه، به اجرا گذاشتن مهریه است که از دو طریق امکانپذیر است؛ برای اقدام از هریک از این روش، در هر صورت داشتن مدارک زیر ضروری است:
- اصل سند ازدواج
- اصل شناسنامه
- کپی کارت ملی
در صورتی که اصل سند ازدواج در دسترس نباشد، باید رونوشت آن را از دفترخانه‌‌ای که عقد نکاح در آن بسته شده است، تحویل بگیرید.
برای اجرا گذاشتن مهریه کجا باید رفت؟
همانطور که در بالا هم به آن اشاره شد، به دو طریق می‌توان مهریه را اجرا گذاشت. یا در واقع با مراجعه به دو نهاد محتلف می‌توان مهریه را اجرا گذاشت:
اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد
اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه
در ادامه با هر یک از این روش‌های اجرا گذاشتن مهریه بیشتر آشنا می‌شویم:
اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت
خانمی که می‌خواهد مهریه‌اش را از طریق اجرای ثبت وصول کند باید با در دست داشتن شناسنامه مدارک لازم برای اجرا گذاشتن مهریه (که در بالا نام برده شد) به دفتر ازدواج و طلاقی که ازدواج او در آنجا ثبت شده است مراجعه کند.
در مرحله‌ی بعد، زن به شکل مکتوب از سردفتر ازدواج و طلاق تقاضای صدور اجرائیه می‌کند. این تقاضای مکتوب از طریق یک فرم از پیش آماده مخصوص که توسط اداره ثبت اسناد و املاک در اختیار دفاتر ازدواج و طلاق قرار گرفته صورت می‌گیرد. سپس سر دفتر هویت درخواست کننده را احراز می‌کند و در برگ‌های ویژه ظرف 24 ساعت رونوشت سند را در سه نسخه تهیه می‌کند وموضوع اجرا را در آن می‌نویسد. ظرف چهل و هشت ساعت از تاریخ وصول درخواست، برگ‌های اجرائیه به امضا سردفتر می‌رسند و به‌مهر ویژه (اجراء شود) می‌رسند و برای اجرا نزد مسئول اجرا ارسال می‌شوند و برای آنها رسید صاد می‌شود.
بعد از انجام اقدامات فوق، سردفتر باید اجرائیه را صادر نموده و آن را از طریق پست سفارشی به آخرین نشانی زوج ارسال کند تا او در جریان مفاد اجراییه قرار بگیرد. مامور اجرا بر اساس قوانین اجرائیه را به زوج ابلاغ می‌کند. از زمانی که ابلاغ اجرائیه انجام شد، زوج یا ضامن 10 روز مهلت دارد که مهریه را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهد و یا اینکه مالی را برای پرداخت مهریه معرفی کند.
در صورتی که زوج خود را قادر به تامین مهریه نداند، باید ظرف همان مدت صورت جامع دارائی خود را به مسئول اجرا ارئه بدهد و اگر مالی ندارد به صراحت اعلام نماید. اگر زوج در مدت مذکور نتواند مهریه را پرداخت کند، مکلف است هر زمان که توانست تمام یا قسمتی از آن را بپردازد.
مزایای اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت
اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت در مقایسه با اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه مزایایی دارد که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- این روش مطالبه مهریه احتمال سازش بین زن و مرد را بالا می‌برد
- این روش مطالبه مهریه باعث جلوگیری از اتلاف وقت می‌شود
- با اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت عملیات اجرایی بلافاصله پس از ارائه‌ی درخواست آغاز می‌شود
- در اجرای ثبت صدور اجرائیه، مشمول مرور زمان نمی‌شود
- با مراجعه به محاکم دادگستری برای مطالبه‌ی مهریه ، باید هزینه‌ی اجرایی را هم علاوه بر پرداخت هزینه‌ی دادرسی پرداخت نمایید.
- در صورتی که زن از طریق اجرای ثبت برای گرفتن مهریه‌اش اقدام کند، میتواند با استناد به ماده ۱۷ قانون گذرنامه، حکم ممنوع‌الخروج بودن برای همسرش بگیرد و مانع از خروج او از کشور شود.
با این همه، مراجعه به ادارات ثبت همیشه نتیجه بخش نیست. در صورتی که زن شش ماه پس از مراجعه به ادارات ثبت نتواند به مهریه‌ی خود برسد، دیگر نوبت به مراجعه به دادگاه خواهد رسید.
در صورتی که تمایل دارید از مزایای اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت با جزئیات بیشتری آگاه شوید، می‌توانید مقاله مهریه چیست دروبسایت حقوقی اداره رهپویان آتی نگر را مطالعه کنید.
اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه
روش بعدی برای اجرا گذاشتن مهریه ازطریق مراجعه به دادگاه است. برای اقدام از این طریق زن باید با در دست داشتن مدارک لازم به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه می‌کند. در اینجا است که زن باید دادخواستی را به طرفیت زوج و با موضوع مطالبه مهریه ثبت کند و همچنین پرداخت هزینه دادرسی و سایر هزینه‌های دفتر خدمات قضایی نیز به عهده‌ی خود او است.
دادخواست در واقع شناسنامه دعوای شما است و بسیاری از تصمیم‌هایی که دادگاه در جریان رسیدگی به دعوای شما می‌گیرد، به نکاتی بستگی دارد که در متن دادخواست مهریه ذکر کرده‌اید. بنابراین وسواس در نوشتن دادخواست مهریه حتی اگر منجر به این شود که مدتی از وقت‌‌تان را بگیرد، میتواند مفید باشد. در همین راستا ممکن است بهتر باشد که از یک مشاور یا وکیل دادگستری بخواهید که دادخواست را برایتان تنظیم کند. ضمنا لازم است بدانید که فرم دادخواست مهریه را می‌توان از محل فروش اوراق قضایی در تمامی دادگستری‌ها و مجتمع‌های قضاییِ سراسر کشور تهیه کرد.
پس از ثبت دادخواست، پرونده به مرجع رسیدگی ارجاع می‌شود و زوجه پیامکی دریافت می‌کند. بعد از گرفتن پیامک، زوجه باید به دفتر شعبه رسیدگی کننده مراجعه نماید و از تکمیل بودن پرونده و عدم وجود نقص در پرونده‌اش اطمینان حاصل کند. در ادامه برای رسیدگی به پرونده وقتی تعیین می‌شود و وقت به طرفین ابلاغ می‌شود و جلسه‌ی رسیدگی به پرونده تشکیل خواهد شد.
بعد از اینکه جلسه رسیدگی به دادخواست مهریه تشکیل شد، در صورتی که رای به نفع زوجه صادر گردد، وی میتواند از واحد اجرای احکام مدنی درخواست کند که حکم محکومیت همسرش به پرداخت مهریه را به اجرا گذارد.
قرار تامین خواسته
گاهی اوقات این احتمال وجود دارد که زوج قبل از اینکه زوجه درخواست توقیف اموالش را بدهد، تمام اموال و یا بخشی از آن را بفروشد و یا جابه‌جا کند. برای جلوگیری از چنین اتفاقی زوجه میتواند از دادگاه تقاضای صدور قرار تامین خواسته کند. در صورتی که قرار تامین صادر شود، اموالِ زوج مرد پیش از رسیدگی قضایی توقیف اموال برای مهریه می‌شود.
پیگیری دادخواست مهریه
در حال حاضر با استفاده از سامانه ثنا که از طریق سایت خدمات الکترونیک قضایی ( عدل ایران ) قابل دسترسی است، می‌توان روال رسیدگی به دادخواست مهریه زوجه در دادگاه را پیگیری نمود و از تمامی مراحل رسیدگی به این دادخواست مطلع شد. همچنین در صورتی که دادگاه رای صادر کند، از همین طریق می‌توان از راه صادره اطلاع پیدا کرد.
واضح است که برای استفاده از این خدمات، شخص متقاضی باید ابتدا در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشد. پس از انجام ثبت نام اولیه در این سامانه، لازم است که متقاضی باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کند و احراز هویت شود و در نهایت رمز عبور به سامانه در اختیار او قرار خواهد گرفت.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره در زمینه‌های حقوقی، کارشناسان حقوقیِ موسسه حقوقی رهپویان آتی‌نگر می‌توانند شما را راهنمایی کنند. به علاوه سوالات خود در امور مربوط به مهاجرت به خصوص مهاجرت به کشورهای استرالیا وکانادا را هم می‌توانید با کارشناسان مهاجرتی موسسه مهاجرتی رهپویان مهاجر مطرح کنید.
