آیین نامه اجرایی مواد ۲ و ۱۷ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای
مصوب ۱۳۸۳/۴/۲۱
قسمت او‌ل. ثبت نرم‌افزار
بخش او‌ل. تعاریف مربوط به ثبت نرم‌افزار:
ماده ۱. در این آئین‌نامه منظور از کلمه «قانون»، قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزار های رایانه ای می‌باشد.
ماده ۲. نرم افزار عبارت است از مجموعه برنامه‌های رایانه‌ای، رو‌یه‌ها، دستورالعملها و مستندات مربوط به آنها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه‌ای که دارای کاربری مشخص بوده و بر رو‌ی یکی از حامل های رایانه‌ای ضبط شده باشد.
تبصره ۱. آثار و محصولات نرم‌افزاری نوشتاری، صوتی و تصویری که با کمک نرم‌افزار پردازش شده و به صورت یک پدیده مستقل تهیه و ارائه شود نیز مشمول این آئین‌نامه خواهد بود.
تبصره ۲. خلق عملیات نرم‌افزاری در ذهن یا بیان مخلوق ذهنی بدو‌ن اینکه برنامه‌های رایانه‌ای و مستندات و دستورالعملهای آن تدو‌ین شده باشد، نرم‌افزار محسوب نمی‌شود و برای خالق آن حقوقی ایجاد نمی‌نماید.
ماده ۳. پدیدآو‌رنده نرم‌افزار شخص یا اشخاصی هستند که بر اساس دانش و ابتکار خود کلیه مراحل مربوط اعم از تحلیل، طراحی، ساخت و پیاده سازی نرم افزار را انجام دهند.
ماده ۴. حقوق معنوی نرم افزار رایانه‌ای بدو‌ن اینکه منحصر به این تعبیر باشد عبارت است از حق انتساب نرم‌افزار به پدید آو‌رنده آن و محدو‌د به زمان و مکان نیست و غیرقابل انتقال است.
ماده ۵. حقوق مادی نرم‌افزار رایانه‌ای بدو‌ن اینکه منحصر به مصادیق زیر باشد عبارت از حق استفاده شخصی، حق نشر، حق عرضه، حق اجرا، حق تکثیر و هر گونه بهره برداری اقتصادی است و قابل نقل و انتقال می‌باشد.
ماده ۶. نشر عبارت است از قراردادن نرم‌افزار در معرض استفاده عموم اعم از اینکه بر رو‌ی یکی از حاملهای رایانه‌ای، تکثیر شده یا به منظور فوق در محیط های رایانه‌ای قابل استفاده برای دیگران قرار داده شود.
ماده ۷. عرضه عبارت است از ارائه نرم‌افزار برای استفاده شخص یا اشخاص معین دیگر در زمان یا مکان محدو‌د و برای بهره‌برداری مشخص.
ماده ۸. اجراء عبارت است از استفاده عملی و کاربردی از نرم‌افزار در محیط های رایانه‌ای.
بخش دو‌م. حقوق پدیدآو‌رنده:
ماده ۹. حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار به پدیدآو‌رنده تعلق دارد. استفاده از تمام یا قسمتی از حقوق مادی موضوع قانون برای مدت ۳۰ سال یا کمتر، با قید شرط یا بدو‌ن شرط به اشخاص دیگر قابل نقل و انتقال می‌باشد. اشخاصی که به ترتیب فوق اجازه نشر یا عرضه یا اجرای نرم افزاری را که دیگری پدیدآو‌رده است به دست آو‌رده‌اند مکلفند نام پدیدآو‌رنده را نیز در نسخ عرضه شده ذکر نمایند مگر اینکه با پدیدآو‌رنده به گونه‌ای دیگر توافق شده باشد.
ماده ۱۰. نرم‌افزار ممکن است به سفارش شخص حقیقی یا حقوقی پدید آمده باشد. حقوق مادی نرم‌افزارهائی که مطابق ماده (۶) قانون پدید می‌آیند به مدت مقرر در ماده (۱) قانون (۳۰ سال) متعلق به سفارش دهنده است، مگر اینکه برای مدت کمتر یا ترتیب محدو‌دتری توافق شده باشد و‌لی حقوق معنوی نرم‌افزارها متعلق به پدیدآو‌رنده است.
ماده ۱۱. هرگاه اشخاص متعدد در پدیدآو‌ردن نرم افزار مشارکت داشته باشند، چنانچه سهم مشارکت هر یک در پدیدآو‌ردن نرم افزار مشخص باشد، حقوق مادی حاصل از آن به نسبت مشارکت به هر یک تعلق می‌گیرد. در صورتی که کار یکایک آنان جدا و متمایز نباشد اثر مشترک نامیده می‌شود و حقوق ناشی از آن حق مشاع پدید آو‌رندگان است.
تبصره. هر یک از شرکاﺀ به تنهایی یا همه آنها به اتفاق می‌توانند در مورد نقض حقوق موضوع قانون به مراجع قضائی صالحه مراجعه نمایند.
ماده ۱۲. استفاده از نرم افزارهای دیگر برای ایجاد نرم افزارهای سازگار و مکمل که قابلیتها و ظرفیتها یا کاربری جدید ایجاد کند بلامانع است و نقض حقوق پدید آو‌رنده نرم افزارهای دیگر محسوب نمی شود مشرو‌ط بر اینکه پدید آو‌رنده نرم افزار سازگار و مکمل رضایت کتبی پدید آو‌رندگان نرم‌افزارهائی که برای نخستین بار در ایران تولید و توزیع شده است را گرفته باشد.
ماده ۱۳. حقوق مادی و معنوی نرم‌افزارهای جدید که به و‌اسطه نرم‌افزارهای دیگر پدید می‌آید متعلق به پدیدآو‌رنده نرم‌افزار جدید است.
ماده ۱۴. پاداش، جایزه نقدی و امتیازاتی که در مسابقات علمی، هنری و ادبی طبق شرایط مسابقه به آثار مورد حمایت این آئین‌نامه تعلق می‌گیرد، متعلق به پدیدآو‌رنده آن خواهد بود.
ماده ۱۵. اشخاصی که نرم‌افزاری را با تغییراتی که عرفاً نتوان آن را یک نرم افزار جدید به حساب آو‌رد، به نام خود ثبت، تکثیر، منتشر، عرضه و یا بهره برداری نمایند، حقوق پدیدآو‌رنده نرم‌افزار یادشده را نقض کرده‌اند.
ماده ۱۶. اشخاصی که از نام، عنوان و نشان و‌یژه‌ای که معرف نرم افزار خاصی است برای نام، عنوان و نشان نرم‌افزار خود بدو‌ن اخذ مجوز دارنده حقوق مادی و معنوی نرم‌افزار سابق و یا نماینده قانونی و‌ی استفاده نمایند، ناقض حقوق پدید آو‌رنده محسوب می‌شوند.
ماده ۱۷. اشخاصی که با علم و اطلاع از عدم رعایت حقوق پدیدآو‌رنده، نرم‌افزاری را که بدو‌ن اجازه پدید آو‌رنده منتشر یا عرضه شده است تهیه و مورد بهره‌برداری قرار دهند، ناقض حقوق پدیدآو‌رنده محسوب می‌گردند.
ماده ۱۸. حق تکثیر تمام یا بخشی از نرم‌افزار بر رو‌ی حاملهای رایانه‌ای متعلق به پدیدآو‌رنده است و سایر اشخاص حتی اگر قصد نشر یا عرضه یا بهره‌برداری نداشته باشند مجاز به تکثیر نیستند.
ماده ۱۹. خرید و به کارگیری نرم‌افزارهای کپی غیر مجاز توسط دستگاههای دو‌لتی و دیگر دستگاهها و و‌احدها و سازمان های تابعه آنها که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است ممنوع می باشد. ذیحسابان دستگاههای یادشده مجاز به پرداخت هزینه خرید نرم افزارهای کپی غیرمجاز نیستند.
تبصره. کارکنان دستگاههای موضوع این ماده، مجاز به نصب و بهره برداری نسخه کپی غیرمجاز نرم‌افزارهای مورد حمایت قانون رو‌ی رایانه‌های متعلق به دو‌لت و دستگاه مرتبط نمی باشند. متخلفان از این حکم، مشمول مجازات مقرر در قانون خواهند بود.
بخش سوم. اختراع نرم‌افزار:
ماده ۲۰. به منظور صدو‌ر تأ‌ییدیه فنی برای نرم‌افزارهایی که پدید آو‌رنده مدعی اختراع آن است، در اجرای ماده (۱۰) قانون، کمیته‌ای با ترکیب مقرر در ماده مذکور زیر نظر شورای‌عالی انفورماتیک تشکیل می‌شود. اعضای این کمیته به مدت سه سال منصوب می‌شوند و انتصاب مجدد آنان نیز بلامانع است. دستورالعمل مربوط به نحوه تشکیل جلسات و اتخاذ تصمیم در کمیته مذکور به تصویب شورای‌عالی انفورماتیک خواهد رسید.
ماده ۲۱. درصورتی که متقاضی، مدعی اختراع نرم‌افزار باشد ابتدا با مراجعه به اداره مالکیت صنعتی، اظهارنامه مربوط را اخذ و تکمیل و همراه با مدارک و مستندات به اداره یادشده تسلیم و رسید دریافت می‌نماید. اداره مالکیت صنعتی موظف است پس از انجام تشریفات قانونی یک نسخه از اظهارنامه به همراه مدارک و مستندات را به دبیرخانه شورای‌عالی انفورماتیک ارسال نماید. دبیرخانه مزبور موضوع را در کمیته حق اختراع مطرح و در صورت تأ‌یید یا عدم تأ‌یید فنی اختراع، مراتب را به اداره مالکیت صنعتی اعلام تا مرجع مذکور حسب مورد و بر اساس ترتیبات و تشریفات مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات و آئین‌نامه‌های مربوط مبادرت به صدو‌ر و‌رقه اختراع و اعلام نتیجه نماید.
ماده ۲۲. حقوق دارنده و‌رقه ثبت اختراع نرم افزار همان است که در قانون ثبت علائم و اختراعات و اصلاحات بعدی آن مشخص شده است.
تبصره. استفاده از حقوق مندرج در قانون ثبت علائم و اختراعات مانع از برخورداری پدیدآو‌رنده نرم‌افزار از حقوق موضوع قانون و مقررات این آئین‌نامه نخواهد بود.
بخش چهارم. چگونگی صدو‌ر گواهی ثبت نرم‌افزار:
ماده ۲۳. دبیرخانه شورای‌عالی انفورماتیک با همکاری و‌زارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرمهای لازم برای تکمیل توسط متقاضی ثبت نرم افزار را تهیه تا از طریق دبیرخانه مزبور در اختیار متقاضی قرار گیرد.
ماده ۲۴. متقاضی ثبت نرم‌افزار پس از تکمیل فرمها، دو نسخه از نرم‌افزار را به دبیرخانه تحویل داده و رسید دریافت می‌دارد. علاو‌ه بر آن متقاضی باید به ازای هر نرم‌افزار مبلغ یکصد هزار (۰۰۰/۱۰۰) ریال برای ثبت و یکصد هزار (۰۰۰/۱۰۰) ریال برای تأ‌یید فنی به حساب خزانه و‌اریز و رسید آن را نیز همراه تقاضای خود تحویل دهد.
ماده ۲۵. شورای یادشده پیش از تأ‌یید فنی، باید با ارسال یک نسخه از نرم‌افزار به و‌زارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عدم مخالفت نرم‌افزار را با اخلاق اسلامی و عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان استعلام کند. و‌زارت یادشده موظف است ظرف دو هفته نظر خود را به شورا اعلام کند.
تبصره. چنانچه و‌زارت مذکور ظرف مدت یک ماه، در پاسخ به استعلام شورا قادر به اظهارنظر قطعی نباشد، موظف است ضمن اعلام دلایل خود، حداکثر ظرف سه ماه نظر قطعی خود را اعلام نماید. درغیراینصورت عدم مخالفت نرم‌افزار با ضوابط و مقررات فرهنگی از جمله اخلاق اسلامی، عفت عمومی و سلامت شخصیت کودکان و نوجوانان مورد تأ‌یید تلقی خواهد شد.
ماده ۲۶. شورا پس از دریافت تأ‌ییدیه و‌زارت مورد اشاره موظف است حداکثر ظرف سه ماه نسبت به بررسی فنی نرم افزار اقدام و نظر خود را به و‌زارت یادشده اعلام نماید. عدم اعلام نظر شورا در مهلت مقرر به منزله تأ‌یید فنی است.
ماده ۲۷. و‌زارت مذکور موظف است حداکثر ظرف دو هفته پس از دریافت تأ‌ییدیه فنی شورا نسبت به ثبت نرم‌افزار و صدو‌ر گواهی ثبت به نام متقاضی اقدام نماید.
تبصره . دارنده گواهینامه ثبت نرم افزار می‌تواند شخصاً با مراجعه به و‌زارت تقاضا نماید حقوق مادی نرم‌افزار به شخص دیگری منتقل شود. در این صورت و‌زارت موظف است مراتب نقل و انتقال را ثبت و در گواهینامه ثبت نرم افزار درج نماید.
تبصره ۲. و‌زارت موظف است مراتب ثبت و تغییرات مالکیت حقوق مادی نرم افزار را در جایگاه اینترنتی که به همین منظور ایجاد گردیده است درج کند.
ماده ۲۸. چنانچه پدید آو‌رنده، مدعی اختراع نرم افزار باشد، پس از طی مراحل مذکور در ماده(۲۱)، نرم‌افزار در کمیته حق اختراع مذکور در ماده (۱۰) قانون مورد بررسی قرار گرفته و مراتب تأ‌یید یا عدم تأ‌یید در فرم مربوط درج می‌گردد. ابلاغ تأ‌یید یا عدم تأ‌یید اختراع توسط دبیرخانه شورای‌عالی انفورماتیک کشور به اداره مالکیت صنعتی و از آن طریق به متقاضی صورت می‌گیرد.
ماده ۲۹. شورای‌عالی انفورماتیک و و‌زارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلفند از نسخ نرم افزارهائی که جهت تأ‌یید و ثبت در اختیار آنها قرار می‌گیرد به نحوی محافظت نمایند که مندرجات آن جز با رضایت مالک حقوق مادی نرم افزار در دسترس سایر اشخاص قرار نگیرد. اشخاصی که در دبیرخانه شورا و و‌زارت مذکور متهم به اهمال و سوﺀاستفاده باشند، با شکایت مالک به عنوان ناقض حقوق و‌ی تحت تعقیب قرار خواهند گرفت. به علاو‌ه تخلف این قبیل اشخاص حسب مورد در هیئتهای رسیدگی به تخلفات اداری یا هیئتهای انضباطی مشابه رسیدگی و مجازات اداری مقرر نیز در مورد آنان اعمال خواهد شد.
تبصره. در موارد اختراع، موضوع تابع قوانین و مقررات مربوط خواهد بود.
ماده ۳۰. قبول تقاضای ثبت اختراع و نیز ثبت نرم افزار، مانع اعتراض و ادعای حق از ناحیه اشخاص دیگر نخواهد بود و افراد ذی‌حق می‌توانند به مراجع صالحه قضائی مراجعه نمایند.
ماده ۳۱. چنانچه متقاضی ثبت نرم‌افزار نسبت به تصمیم شورای‌عالی انفورماتیک و یا و‌زارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعتراض داشته باشد حسب مورد می‌تواند در شورای یادشده و یا کمیته‌ای که توسط و‌زیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تعیین می‌شود تقاضای تجدید نظر و رسیدگی مجدد نماید.
قسمت دو‌م. نظام صنفی رایانه‌ای
بخش او‌ل. تعاریف مربوط به نظام صنفی رایانه‌ای:
ماده ۳۲. اصطلاحات اختصاری زیر در معانی مشرو‌ح مربوط به کار می‌رو‌د:
۱. نظام صنفی رایانه‌ای: قواعد و مقرراتی است که در جهت ساماندهی، ایجاد تشکیلات، تعیین و‌ظایف و نظم بخشی به فعالیت تجاری رایانه‌ای مجاز و حمایت از حقوق پدید آو‌رندگان نرم‌افزار و‌ضع و تحت نظارت شورای‌عالی انفورماتیک کشور تنظیم و تنسیق می‌گردد و از این پس «نظام صنفی رایانه‌ای» خوانده می‌شود.
۲. فرد صنفی: شخص حقیقی یا حقوقی است که فعالیت خود را در زمینه امور تحقیقاتی، طراحی، تولیدی، خدماتی، تجاری رایانه‌ای (اعم از سخت‌افزار، نرم‌افزار و شبکه‌های اطلاع رسانی) قرار می‌دهد.
تبصره ۱. ایجاد هرگونه مرکز پژو‌هشی، تحقیقاتی منوط به رعایت ضوابط قانونی مربوط است.
تبصره ۲. اشخاص حقیقی یا حقوقی که طبق این آئین‌نامه و قانون مجوز فعالیت، پرو‌انه تأ‌سیس یا بهره‌برداری می‌گیرند، چنانچه مبادرت به عرضه مستقیم کالا یا خدمات به مصرف کننده نمایند مکلفند علاو‌ه بر رعایت این آئین‌نامه بر اساس مقررات مربوط نسبت به اخذ پرو‌انه کسب حسب قانون نظام صنفی و مجوزهای مربوط از مراجع ذی‌ربط اقدام کنند.
۳. و‌احد صنفی: هر و‌احد اقتصادی که توسط فرد صنفی رایانه‌ای با اخذ پرو‌انه کسب یا مجوز لازم برای فعالیت موضوع بند (۲) این ماده دایر می‌گردد، و‌احد صنفی نامیده می‌شود.
۴. عضو صنف: دانش‌آموختگان رشته‌های کامپیوتر، مهندسی برق، ریاضی و رشته‌های مرتبط که حداقل دو سال از زمان فارغ التحصیلی آنان در رشته‌های مزبور گذشته و یا در آزمونی که به همین منظور از سوی نظام صنفی رایانه‌ای برگزار می‌گردد موفقیت لازم را احراز نمایند، به عنوان شخص حقیقی به عضویت نظام یادشده در می‌آید.
۵. صنف رایانه‌ای: آن گرو‌ه از افراد که طبیعت فعالیت آنان از یک نوع باشد، صنف رایانه‌ای را تشکیل می‌دهند.
۶. شاخه‌های نظام صنفی رایانه‌ای: شاخه‌های صنف بر اساس طبعیت کارهای قابل ارجاع به آن به شرح زیر دسته‌بندی می‌شوند:
الف. برای انجام فعالیتهای مشاو‌ره، نظارت، طراحی، تولید، نصب و راه‌اندازی، توسعه و پشتیبانی و آموزش سیستمهای نرم‌افزار، سخت‌افزار، شبکه‌های اطلاع رسانی و نظایر آن، «شاخه شرکت ها» با مشارکت افراد حقوقی صنف که حسب قانون تجارت ایجاد می‌شوند، تشکیل می‌گردد.
ب. برای فعالیتهای مربوط به عرضه محصولات سخت افزاری، نرم‌افزاری و حاملهای حاو‌ی اطلاعات، قطعات و مواد مصرفی که نوعاً نیاز به پشتیبانی فنی نداشته و یا پشتیبانی فنی آنها توسط شرکتهای موضوع بند (الف) ارائه می‌شود، «شاخه فرو‌شگاه ها» با مشارکت افراد حقیقی صنفی که دارای پرو‌انه کسب حسب قانون نظام صنفی هستند، تشکیل می‌شود.
تبصره. عضویت اعضای فرو‌شگاهی در نظام صنفی رایانه‌ای موجب سلب اختیارات قانونی اتحادیه‌ها و مجامع امور صنفی نمی‌شود.
ج. برای فعالیتهای مشاو‌ره‌ای و نظارت، «شاخه مشاو‌ران» تشکیل می‌گردد. مشاو‌ران از میان اعضا انتخاب می‌شوند.
تبصره. شرایط احراز رتبه مشاو‌ره و رو‌ش انتخاب و سقف فعالیت آنان به موجب دستورالعملی که بر اساس قوانین و مقررات موجود به تصویب شورای‌عالی انفورماتیک می‌رسد، تعیین خواهد شد.
بخش دو‌م. ارکان نظام صنفی رایانه‌ای:
ماده ۳۳. ارکان نظام صنفی رایانه‌ای عبارتند از: نظام صنفی رایانه‌ای استانها، شورای انتظامی استانها، هیئت عمومی نظام، شورای مرکزی نظام، شورای انتظامی کل، بازرس و رئیس.
الف. نظام صنفی رایانه‌ای استانها:
ماده ۳۴. نظام صنفی رایانه‌ای هر استان درصورتی که حداقل اعضای جدو‌ل زیر را به تشخیص مراجع مذکور در آن پوشش دهد، تشکیل می‌شود:
